Μπαχ - Καραβάτζιο για την Κυριακή του Θωμά...

Καραβάτζιο: "Ο Άπιστος Θωμάς", Πότσδαμ

"Κατά την ημέραν εκείνην, ενώ πλέον είχε βραδυάσει και οι θύρες του σπιτιού, όπου ευρίσκοντο συγκεντωμένοι οι μαθητές, ήσαν κλεισμέναι δια τον φόβον των Ιουδαίων, ήλθεν έξαφνα ο Ιησούς, εστάθη στο μέσον και τους λέγει: "ειρήνη υμιν"
[...]οι μαθηταί, όταν είδαν τον Κυριον αναστημένον, εχάρησαν.[...]
Ο Θωμάς όμως, ένας από τους δώδεκα, ο οποίος ελέγετο εις την ελληνικήν Διδυμος, δεν ήτο μαζί τους, όταν ήλθε ο Ιησούς.
"εάν δεν ίδω εις τα χέρια του το σημάδι των καρφιών και δεν βάλω το δάκτυλό μου στο σημάδι των καρφιών, και αν δεν βάλω το χέρι μου εις την πλευράν, που την ετρύπησε η λόγχη, δεν θα πιστεύσω".
Ερχεται, λοιπόν, ο Ιησούς έξαφνα...Επειτα λέγει στον Θωμάν΅"φέρε το δάκτυλό σου εδώ, ιδέ και με τα μάτια σου, ψηλάφησε και μη γίνεσαι άπιστος, αλλά πιστός"
"Πιστεύω, Κύριε, ότι συ είσαι ο Κύριος μου και ο Θεός μου", είπε ο Θωμάς.
Λέγει εις αυτόν ο Ιησούς: "επίστευσες, διότι με είδες· μακάριοι θα είναι απ' εδώ και πέρα στους αιώνας των αιώνων, εκείνοι οι οποίοι καίτοι δεν με είδαν, επίστευσαν".
(Κατά Ιωάννην, κεφ 20, 19-30)



Το εικαστικό του Καραβάτζιο, "Άπιστος Θωμάς" προκάλεσε οργή και αγανάκτηση στους θρησκευόμενους της εποχής του γιατί θεωρήθηκε ασεβές.

Ο καλλιτέχνης επιθυμεί την αποτύπωση της αλήθειας, όπως την έβλεπε, εντελώς νατουραλιστικά και χωρίς κανέναν εξωραϊσμό τα πρόσωπα. Ετσι, απεικονίζει τους Αποστόλους ως απλούς ανθρώπους - εξάλλου ψαράδες ήταν στο επάγγελμα- με ταλαιπωρημένα πρόσωπα, βρώμικα χέρια και ρυτιδωμένα μέτωπα, μακριά από τις σεβάσμιες μορφές που οι άνθρωποι είχαν συνηθίσει να βλέπουν στα έργα τέχνης.
Τοποθετεί τον Χριστό στο κέντρο, λουσμένο μεν στο Φως, όμως με ταλαιπωρημένο σώμα κι αφρόντιστα μαλλιά, μορφή που  δεν παραπέμπει στην ιερότητα της στιγμής. Ακόμη και τα φωτοστέφανα απουσιάζουν. Δείχνει τις πληγές του σε 3 μαθητές, εκ των οποίων εκείνος που βάζει το δάκτυλό του στην πληγή είναι ο Θωμάς.
Με την γνωστή τεχνική του κιαροσκούρο, ο Καραβάτζιο απεικονίζει την πραγματικότητα, άρα δημιουργεί έντονα τα συναισθήματα.



H "Cantata 67, Halt im Gedächtnis"  του  Γ.Σ.Μπαχ είναι η πρώτη που γράφτηκε στα χρόνια της Λειψίας  κι είναι αφιερωμένη στην Κυριακή του Θωμά.

Βασίζεται στο παραπάνω απόσπασμα του Ευαγγελίου και ολοκληρώνει με το χορωδιακό: "Friede sei mit euch-Ειρήνη υμίν".

Ο σκοπός του Μπαχ ήταν να αποδώσει τα συναισθήματα των μαθητών, όπως τις ελπίδες τους που χάθηκαν  μετά τη Σταύρωση και  την ένταση αμφιβολίας  του Θωμά.
Ο κάντορας πετυχαίνει ένα άφθαστο παραλληλισμό μεταξύ πνευματικής έντασης των κειμένων και  μουσικής έντασης...Μην ξεχνάμε πως ο Μπαχ συχνά αναφέρεται ως ο "πέμπτος Ευαγγελιστής" για την αφοσιωμένη ερμηνεία των βιβλικών πηγών. Έτσι, το σημαντικό γι' αυτόν ως "μουσικός του Θεού" δεν είναι τόσο η έκφραση της απιστίας του Θωμά, όσο η ομολογία της πίστης του, δηλαδή η πραγματική συνειδητοποίηση για την Θεότητα του Χριστού!

Bach: "Halt im Gedächtnis" Cantata, BWV 67 / Karl Richter: