Έρωτας, η ελκτική του δύναμη στο μύθο: 3 «Απόλλων και Δάφνη»

 Οι προγονοί μας -ως γνωστόν- προσπαθούσαν με κάθε τρόπο να ερμηνεύσουν όσα ανεξήγητα και ακατανόητα συνέβαιναν γύρω τους...Από φυσικά φαινόμενα ως τις ανθρώπινες ιδιότητες και αδυναμίες. Ανάμεσά τους και η αόρατη, κινητήρια δύναμη του έρωτα. Δύναμη που ασκεί τεράστια επιρροή πάνω σε όσους τον βιώνουν κι αποτελεί για κείνους, τουλαχιστον για όσο διάστημα υφίσταται, το βαθύτερο νόημα της ζωής. 

Σε αυτή τη σειρά αναρτήσεων θα αναφερόμαστε συνοπτικά σε δημοφιλή ζευγάρια της μυθολογίας, που ερωτεύτηκαν σφοδρά και σε κάποιες περιπτώσεις καταστροφικά, καθώς η δύναμη του έρωτά τους τέθηκε εκτός ελέγχου.Απόψε ένας έρωτας που έμεινε ανεκπλήρωτος..

Bernini: "Apollo e Daphne"

"Απόλλων και Δάφνη"

Η Δάφνη ήταν μια όμορφη νύμφη, κόρη του Λάδωνα ή του Πηνειού και της Γαίας. Όταν μια μέρα ο θεός Απόλλων βγήκε για κυνήγι την είδε, την ερωτεύτηκε κεραυνοβόλα και αποφάσισε να την κατακτήσει. Είχε όμως έναν αντίζηλο, τον Λεύκιππο, που προκειμένου να βρίσκεται κοντά στη Δάφνη είχε μεταμφιεστεί σε γυναίκα για να κάνει παρέα με όλες τις νύμφες.
Ο Απόλλων συμβούλεψε τις κοπέλες να κολυμπήσουν γυμνές κι έτσι αποκαλύφθηκε το φύλο του Λεύκιππου, του οποίου αγανακτισμένες  τερμάτισαν τη ζωή.

Ελεύθερος στη συνέχεια ο θεός άρχισε να φλερτάρει τη Δάφνη. Εκείνη έκανε τα πάντα για να τον αποφύγει. Όμως κάποια στιγμή ήταν αδύνατο, οπότε παρακάλεσε τη μητέρα της Γαία να τη βοηθήσει. Εκείνη δημιούργησε ένα χάσμα, στο οποίο η Δάφνη χάθηκε και στη θέση της εμφανίστηκε το ομώνυμο δέντρο. Από τα κλαδιά του ο θεός έφτιαξε ένα στεφάνι που δεν έβγαλε ποτέ από το κεφάλι του, καθώς επιθυμούσε να έχει μαζί του πάντα ένα κομμάτι της αγαπημένης του Δάφνης.

Tρία είναι τα βασικά συναισθήματα που βιώνει ο Απόλλωνας: υπερηφάνεια, λαγνεία και απώλεια.

Ο Οβίδιος στις "Μεταμορφώσεις" του μάς μεταφέρει το μύθο:

"Τη Δάφνη πρωταγάπησε κάποτε ο Απόλλων,

που από θυμό τον έσπρωξε ο Έρωτας σε εκείνη.

[…]

Ο Απόλλων ερωτεύεται την όμορφη τη Νύμφη,

μα αυτή δεν καταδέχεται να μάθει το όνομά του,

και μοναχή της κυνηγά αγρίμια μες στο δάσος

με μια ταινία στα μαλλιά, στην Άρτεμη να μοιάζει.

Πολλοί την ερωτεύτηκαν. Μα εκείνη δε νοιαζόταν

για ειδύλλια και παντρειές και τους απέφευγε όλους

Ευχαριστιόταν μοναχή στα δάση να πλανιέται.

Κάποια φορά την πίεσε ο γέρος της πατέρας

"Ήρθε η ώρα, κόρη μου, να δω κι εγώ εγγόνια"

Κι εκείνη που δεν ήθελε τις τελετές του γάμου,

με κόκκινο το πρόσωπο απ' της ντροπής το χρώμα,

απ' το λαιμό αγκάλιασε τον Πηνειό και είπε:

"Πατέρα, σε παρακαλώ, άσε με αγνή να ζήσω,

σαν τη Θεά την Άρτεμη, για πάντα στη ζωή μου".[…]

Ο Απόλλωνας, μη θέλοντας τα κάλλη της να χάσει,

με βήμα που όλο φούντωνε όπως κι ο ερωτάς του,

τα χνάρια της ακολουθεί, πατάει όπου πατούσε.[…]

Όμοια η Νύμφη κι ο Θεός, τρέχουν σαν τα αγρίμια,

εκείνος απ' τον έρωτα κι εκείνη από το φόβο.

Του δίνει ο έρωτας φτερά, αναπνοή δεν παίρνει,

την πλάτη της πλησίασε, μπορεί να την αγγίξει

και των μαλλιών της τ' άρωμα ρουφά με κάθ' ανάσα.

Η Νύμφη πια ανήμπορη ωχρή και κουρασμένη

απ' την προσπάθεια της φυγής, νιώθει πως δεν αντέχει.

Στο ρέμα που συνάντησε κάνει την προσευχή της.

«Πατέρα, αν έχουν δύναμη ακόμη τα ποτάμια

βοήθα με και άλλαξε την όμορφη θωριά μου

γιατί αιτία είναι αυτή της περιπέτειάς μου…"

(Οβίδιος, Μεταμορφώσεις, Απόλλωνας και Δάφνη

Ελεύθερη απόδοση από τα λατινικά: Αλκ. Μιχ. Κωνσταντόπουλος, από: theogonia.gr )

"Η μεταμόρφωση της Δάφνης σε φυτό", Piero del Pollaiolo

Από τον όμορφο μύθο των προγόνων μας έχει εμπνευστεί μια από τις ωραιότερες κοσμικές καντάτες του ο 25χρονος τότε,  Φρειδερίκος Χαίντελ, που ολοκληρώθηκε το 1710.

Ο Χαίντελ ξεκινά την μουσική αφήγηση με τον αλαζόνα θεό Απόλλωνα, που αμέσως μετά την επιτυχία του να σκοτώσει τον φοβερό δράκοντα Πύθωνα, καυχιέται για τον ηρωισμό του και περηφανεύεται πως είναι ανώτερος στην τοξοβολία ακόμα κι από τον Έρωτα.
Τότε ο φτερωτός θεός μη αντέχοντας τέτοιο χλευασμό, για να τον εκδικηθεί ρίχνει το βέλος του στην καρδιά του Απόλλωνα που ερωτεύεται σφοδρά τη Δάφνη και στην κοπέλα ρίχνει το βέλος που κάνει την καρδιά της πέτρα και δεν ανταποκρίνεται  στο αίσθημα του θεού.
Όταν η Δάφνη καταλαβαίνει ότι δεν θα γλυτώσει από το κυνηγητό του, εξαντλημένη πλέον, ζητάει τη βοήθεια της μητέρας της, που τη μεταμορφώνει σε δέντρο. 

Η καντάτα αναπτύσσεται σε 20 τμήματα με ρετσιτατίβι, άριες και λαμπρά ντουέτα. Θα ακούσουμε το διάλογο ανάμεσα στο θεό και τη νύμφη: "Una guerra ho dentro il seno".

Πρόκειται για εξαιρετικό ντουέτο συναισθηματικής αντίθεσης, καθώς προβάλλει την ερωτική λαχτάρα και πάθος του Απόλλωνα απέναντι στην ανένδοτη Δάφνη, που παραμένει πιστή στον όρκο προς την Άρτεμη και απορρίπτει τον θεό του φωτός.

Εκείνη παλεύει τρομοκρατημένη να τού ξεφύγει. Εκείνος λαχταρά να την κάνει δική του:

-Απόλλων-Δάφνη: "Ένας πόλεμος μαίνεται στο στήθος μου που πλέον δεν αντέχω!"
-Απόλλων: "Καίγομαι"
-Δάφνη: "Παγώνω"
Δάφνη: "Φοβάμαι"
-Απόλλων: "Υποφέρω!"
-Απόλλων-Δάφνη: "Το πάθος αυτό αν μείνει ανεξέλεγκτο, δεν θα βρει η ψυχή μου ειρήνη!"

Händel "Apollo e Daphne":

Επίσης το 2010 ο σύγχρονος κλασικός συνθέτης Tom Smail κατόπιν παραγγελίας ενός εμπόρου τέχνης γράφει τη "Μουσική στο Μάρμαρο", ένα συμφωνικό έργο σε 7 σύντομες κινήσεις εμπνευσμένες από επτά περίφημα γλυπτά, ανάμεσά τους και το εντυπωσιακό σύμπλεγμα του Gian Lorenzo Bernini , το περίτεχνο "Απόλλων και Δάφνη", που εκτίθεται στη Βίλα Μποργκέζε στη Ρώμη.
Πρόκειται για σπουδαίο έργο της αναγεννησιακής εποχής, στο οποίο  ο διάσημος γλύπτης κατάφερε να "παγώσει"  στο μάρμαρο την κίνηση του ζευγαριού και να οδηγήσει τη γλυπτική τέχνη σε  μια νέα κορυφή. 

Tom Smail: Music in the Marble - No.1 Apollo and Daphne

Το κείμενο δημοσιεύτηκε και στην Κοινότητα The Mythologists