"Toλστόι - Μπετόβεν", quasi una fantasia...

(με αφορμή τη σημερινή γενέθλια επέτειο του ρώσου συγγραφέα, 9 Σεπτεμβρίου 1828)

"Ο Τολστόι στο πιάνο"
(φωτο από britishlibrary)

Έχουμε αναφερθεί και στο παρελθόν στον Τολστόι και τη σχέση του με τη Μουσική, για τον οποίο, δεν είναι απλά ένστικτο, αλλά δύναμη, καθώς απαιτεί κοπιώδη ανθρώπινη προσπάθεια καθημερινής εξάσκησης.
Μην ξεχνάμε ότι ο Τολστόι υπήρξε σπουδαστής του πιάνου και ως παιδί και έφηβος μελετούσε αγόγγυστα πολλές ώρες...Συνέθετε κιόλας.

Από κλασικούς συνθέτες αγαπούσε πολύ τους Χάυντν,  Μότσαρτ, Tσαϊκόφσκυ, Σοπέν, Μπετόβεν.

Ας θυμηθούμε πως είχε εμπνευστεί τη διάσημη νουβέλα του "Σονάτα Κρόυτσερ" από το ομώνυμο έργο του Μπετόβεν, και έδωσε συχνά εκπληκτικές περιγραφές και αναλύσεις του έργου αυτού.

Ο Τολστόι -παρόλες τις επιφυλάξεις του για ορισμένες συνθέσεις του- θαύμαζε τον τιτάνα και ίσως δεν είναι άστοχο να πούμε πως έμοιαζαν ιδιοσυγκρασιακά.
Ο ρώσος συγγραφέας αντιστεκόταν ενστικτωδώς σε κάθε είδους εξουσία, το ίδιο κι ο συνθέτης. Έτσι ο συγγραφέας  έμενε έκθαμβος με το δυναμισμό του Μπετόβεν, την ισχυρή προσωπικότητά του και τον τρόπο που επιβαλλόταν στο περιβάλλον του.

Εκτός από τη Σονάτα Κρόυτσερ, αγαπούσε και την πιανιστική Μπετοβενική Σονάτα No.14 σε ντο δίεση ελ. "Quasi una fantasia", γνωστή ως "Σονάτα του Σεληνόφωτος", που ο συνθέτης αφιέρωσε στη μαθήτρια του, Τζουλιέττα Γκουιτσιάρντι...

Και πραγματικά ο Τολστόι αναφέρεται συχνά στη Σονάτα αυτή.

Όπως π.χ στο βιβλίο του: "Οικογενειακή ευτυχία"..., όπου η νεαρή ηρωίδα του, Μάσα  μετά το θάνατο των γονιών της, παντρεύεται έναν  φίλο του πατέρα της και είκοσι χρόνια μεγαλύτερό της.

Στην πλοκή του η Μάσα, που ακούει συχνά την σονάτα "Quasi una fantasia και συγκινείται με τα  μεγαλοπρεπή, συχνά θλιμμένα μοτίβα  της, ομολογεί πως  "ο Μπετόβεν την ανυψώνει σε ακτινοβόλα ύψη".
Το κορίτσι παντρεύτηκε τον άντρα της στα δεκαεπτά της, όταν εκείνος ήταν τριάντα έξι. Οι ηλικίες θυμίζουν τον δημιουργό Μπετόβεν με τη μαθήτρια Τερέζα. Και κείνος όταν την δίδασκε πιάνο και την ερωτεύτηκε ήταν πάνω από τριάντα , ενώ η αγαπημένη του Τερέζα μόλις στα δεκαεπτά, σαν τη Μάσα...

Διαβάζουμε ένα απόσπασμα:

"Πέρασα πολλά και θαρρώ πως βρήκα αυτό που µου χρειάζεται για να ευτυχήσω. Μια ήρεµη, µοναχική ζωή στην ερημιά του χωριού µας, µε τη δυνατότητα να κάνουμε καλό στους ανθρώπους, στους οποίους είναι τόσο εύκολο να κάνεις το καλό κι αυτοί δεν το έχουν συνηθίσει. Έπειτα η δουλειά, η δουλειά που φαίνεται ότι αποφέρει όφελος. Έπειτα η ξεκούραση, η φύση, ένα βιβλίο, η µουσική, η αγάπη για τον πλησίον.Να την η ευτυχία! […]
Από το σαλόνι ακούστηκε η τσιριχτή φωνή της Σόνιας και η φασαρία που γινόταν καθώς εκείνος έπαιζε μαζί της.Τού έστειλα τσάι. Και τον άκουσα που κάθισε στο πιάνο[…]
-Μαρία Αλεξάντοβνα, άκουσα τη φωνή του.Ελάτε εδώ, παίξτε κάτι.[…]
-Παίξτε αυτό, είπε, ανοίγοντας μια παρτιτούρα με μουσική του Μπετόβεν στο Αντάτζιο της Σονάτας Quasi una fantasia.
-Για να δούμε πώς παίζετε, πρόσθεσε.[…]
Κάθισα υπάκουα πάνω στα πλήκτρα κι άρχισα να παίζω όπως μπορούσα,έστω κι αν φοβόμουν την κρίση του,ξέροντας ότι καταλαβαίνει και αγαπάει τη μουσική.
Το αντάτζιο ταίριαξε με την ανάμνηση, στην οποία ανέτρεχε η συζήτησή μας όσο πίναμε τσάι…

("Οικογενειακή ευτυχία", Λέων Τολστόι, μτφ, Στ. Αργυροπούλου, εκδ.Μεταίχμιο, σελ.18-19)


To Adagio, το οποίο αναφέερεται το απόσπασμα είναι το πρώτο μέρος της σονάτας στην ασυνήθιστη διάταξη, που δεν ταιριάζει με τη δομή της κλασικής εποχής(αργό-γρήγορο-αργό).
Είναι όμως το μέρος για το οποίο το έργο απέκτησε τόση δημοφιλία, με τον μαθητή του Μπετόβεν,  Τσέρνυ να το περιγράφει ως "νυχτερινή σκηνή, στην οποία ακούγεται μια θρηνητική απόκοσμη φωνή" και τον Μπερλιόζ να το χαρακτηρίζει "ποίημα, που η ανθρώπινη γλώσσα αδυνατεί να περιγράψει"...

Beethoven:"Piano Sonata No.14-Adagio sostenuto 

Για τον Τολστόι και τη σχέση του με τη Μουσική, μπορείτε να διαβάστε παλαιότερο κείμενο εδώ.