Γκάτσος: βουλιάζοντας στα καθάρια ποιητικά νερά της "Αμοργού" του...

 "Μη γίνεσαι ΠEΠPΩMENON 

Γιατί δεν είναι ο σταυραητός ένα κλεισμένο συρτάρι 

Δεν είναι δάκρυ κορομηλιάς ούτε χαμόγελο νούφαρου 

Ούτε φανέλα περιστεριού και μαντολίνο Σουλτάνου 

Ούτε μεταξωτή φορεσιά για το κεφάλι της φάλαινας. 

Είναι πριόνι θαλασσινό που πετσοκόβει τους γλάρους ..."

("Αμοργός", Ν. Γκάτσος)

(Ο Νίκος Γκάτσος γεννήθηκε σαν σήμερα, 8 Δεκεμβρίου 1911)

Ισχνό το ποιητικό έργο του Γκάτσου. Η "Αμοργός" είναι η μοναδική  ποιητική σύνθεσή του και την έγραψε κατά την διάρκεια της Κατοχής. Ένα πνευματικό έργο γραμμένο σε μια γκρίζα εποχή, γι΄αυτό μεταφέρει ανεξήγητα μυστήρια της ψυχής, όπου εναλλάσσεται το σκοτάδι με το φως...

"Είναι ο πύργος ενός ελληνικού αλλά και παγκόσμιου οράματος ζωής - έρωτα, πόνου, θανάτου, ελπίδας, ανάστασης", θα πει ο Σταύρος Ξαρχάκος.

Δραπετεύουμε, σήμερα φίλοι μου...Νοσταλγούμε ταξιδεύοντας με το νου και βουλιάζουμε στα καθάρια ποιητικά νερά της Αμοργού με την μουσική εισαγωγή της ομώνυμης Καντάτας του Χατζιδάκι, έργο ανολοκλήρωτο, βασισμένο στην ομώνυμη συλλογή του ποιητή. 

Εργο για συμφωνική ορχήστρα, μικτή χορωδία και σολίστες: μέτζο-σοπράνο, τενόρο, βαρύτονο και ηθοποιό, την ενορχήστρωση του οποίου έκανε ο Νίκος Κυπουργός.

Μπορεί να είναι μικρής έκτασης -μόλις είκοσι σελίδες- η "Αμοργός", όμως όπως χαρακτηριστικά έλεγε ο Χατζιδάκις είναι από ατόφιο χρυσάφι.
Σελίδες ικανές να συντηρήσουν στην αιωνιότητα  τη δύναμη του δημιουργού τους...

Η "Αμοργός", ήταν έργο  -σύμφωνα με τον ίδιο τον Γκάτσο- που ανήκε στον Χατζιδάκι για αυτό δεν την έδωσε σε κανέναν άλλο να τη μελοποιήσει.
Κι ο Χατζιδάκις απ' τη μεριά του  τη χαρακτήρισε ως "ένα ελληνικό ποίημα, με χρήση κάποιων υπερρεαλιστικών στοιχείων, τα οποία όμως υπάρχουν στην ίδια την ελληνική παράδοση. Γι αυτό και ο Γκάτσος δεν δυσκολεύτηκε να τα μεταφέρει στο νεοελληνικό τραγούδι, δίνοντας μια καινούργια αίσθηση, αλλά στην ουσία επαναφέροντας τα διαχρονικά στοιχεία που περιείχε η ελληνική παράδοση". 

Θα απολαύσουμε το προοίμιο της καντάτας με τα τοξοτά να δίνουν έναν ελεγειακό χαρακτήρα και νομίζω ταιριάζει με το παραπάνω ποιητικό απόσπασμα, όπου ο ποιητής εκφράζεται με λόγο αιμάτινο, σπαρακτικό...

Ο Γιώργος Χρονάς  χαρακτήρισε την καντάτα ως την "ελληνική απάντηση στη λατινική λειτουργία, του Ρέκβιεμ...Μια καντάτα, μια λειτουργία, στο αίνιγμα Νίκος Γκάτσος..Αν έγραφε ο Σοφοκλής στους καιρούς μας, έτσι θα έγραφε. Ενα κορυφαίο χορικό στο κέντρο μιας τραγωδίας του"...

Ο Γκάτσος  υπήρξε ένας προικισμένος δημιουργός, που ενώ κινήθηκε αθόρυβα στο χώρο,  το έργο του προξενούσε πάντα κρότο και δυναμίτιζε με τους φιλοσοφικούς στοχασμούς και κυρίως την προτροπή για δράση.

Ενας σπουδαίος τεχνίτης της γλώσσας, που τη χειρίστηκε με ήθος και τρόπο ξεχωριστό. Με απλότητα, σαφήνεια, ακρίβεια και λυρική αλήθεια, θυμίζοντάς μας πως η τέχνη είναι από τις τελευταίες παραμυθίες και παρηγοριές μας...
Βαριά κι ευλογημένη η σκιά του...

"ΑΜΟΡΓΟΣ", Γκάτσος-Χατζιδάκις, Καντάτα Έργο 46, Εισαγωγή"

"Και μη γελάς και μην κλαις και μη χαίρεσαι,

Μη σφίγγεις άδικα τα παπούτσια σου σα να φυτεύεις πλατάνια,

Μη γίνεσαι ΠΕΠΡΩΜΕΝΟΝ.

Γιατί δεν είναι ο σταυραϊτός ένα κλεισμένο συρτάρι

Ούτε φανέλα περιστεριού και μαντολίνο σουλτάνου

Δεν είναι δάκρυ κορομηλιάς ούτε χαμόγελο νούφαρου

Ούτε μεταξωτή φορεσιά για το κεφάλι της φάλαινας.

Είναι πριόνι θαλασσινό που πετσοκόβει τους γλάρους

Είναι προσκέφαλο μαραγκού είναι ρολόι ζητιάνου

Είναι φωτιά σ' ένα γύφτικο που κοροϊδεύει τις παπαδιές

και νανουρίζει τα κρίνα.

Είναι των Τούρκων συμπεθεριό των Αυστραλών πανηγύρι

Είναι λημέρι των Ούγγρων.."