Ραβέλ: ένας κοκέτης στην εμφάνιση, αδέξιος πιανίστας, γίγαντας της φαντασίας κι ενορχήστρωσης!

Ο κοκέτης Ραβέλ

"Ιδιαίτερη η φυσιογνωμία του!

Αιχμηρό και πάντα καλοξυρισμένο το πρόσωπό του, σχηματίζει με τη μακριά, λεπτή του μύτη δύο τρίγωνα...

Βλέμμα σκοτεινό, ζωηρό, ανήσυχο, φρύδια πυκνά, μαλλιά κολλημένα πίσω αφήνοντας ακάλυπτο ένα ψηλό κούτελο, χείλη στενά, αυτιά πεταχτά, σταράτη επιδερμίδα, -ένας άνδρας κομψά ακατάδεκτος, ευγενώς απλός, παγερά ευγενής...στεγνός αλλά σικ, ντυμένος στην τρίχα 24 ώρες το 24ωρο.

Φροντίζει επιμελώς τη συντήρηση και ανανέωση της γκαρνταρόμπας του κι ακολουθεί πάντα τις τελευταίες ενδυματολογικές τάσεις.

Υπήρξε ο πρώτος άνδρας στη Γαλλία που φόρεσε πουκάμισα παστέλ, ο πρώτος που ντύθηκε στα λευκά  απ'την κορφή ως τα νύχια -πουλόβερ, παντελόνι, κάλτσες παπούτσια.

Τον έχουν δει παρέα με το Σατί με παρντεσού ρεγκλάν, μπαστούνι με κυρτή λαβή και καπέλο μελόν...Τον έχουν δει με το μυαλό να ταξιδεύει αλλού και το χέρι περασμένο κάτω απ'το πέτο μιας ρεντιγκότας, κι αυτή τη φορά με καπέλο καβουράκι...

Κι άλλες πάλι με κοστούμι ασπρόμαυρο, κάλτσες με μαύρες και άσπρες ρίγες, άσπρα παπούτσια, ψαθάκι στο κεφάλι και όπως πάντα ένα μπαστούνι προέκταση του μπράτσου του 

-το μπαστούνι για το χέρι είναι ό,τι το χαμόγελο για τα χείλη....

Εν πλω και στο σαλόνι του France, του πλοίου που τον μεταφέρει στη Ν.Υόρκη, δίνει για τους επιβάτες ένα μικρό ρεσιτάλ.

Γι'αυτή την εκτέλεση αποφασίζει να μη βάλει τη στολή με τη μαύρη ουρά που φοράνε οι πιανίστες, αλλά κάτι πιο άνετο: 

ένα ριγέ πουκάμισο, καρό κοστούμι και κόκκινη γραβάτα...

Κάθεται στο πιάνο...Τα χέρια του δεν εξουσιάζουν το κλαβιέ...

η παλάμη είναι πιο χαμηλά απ'τα πλήκτρα...

Τα δάκτυλά του πάρα πολύ κοντά, σχεδόν ακατάλληλα για τις απαιτήσεις της οκτάβας, αλλά με πανίσχυρους αντίχειρες, 

αντίχειρες στραγγαλιστή που εξαρθρώνονται εύκολα...

Παίζει άγαρμπα, χωρίς τεχνική, φαλτσάρει...

Κι αυτό εξηγείται!

Η τεμπελιά τον χαρακτήριζε από παιδί...είναι τόσο ελαφρύς, που δεν έχει όρεξη να καταπονείται πάνω σ'ένα όργανο τόσο βαρύ!

Καλύτερα να μη σκοτίζεται και πολύ, ε;...,

 κάτι που τον οδήγησε στο να συνθέσει το ακομπανιαμέντο του: 

"Ο Ρονσάρ στην ψυχή του", για το αριστερό μόνο χέρι, 

έχοντας προβλέψει όταν το παίζει ο ίδιος να μπορεί 

να καπνίζει με το δεξί..."

(Μικρά αποσπάσματα σε δική μου περιγραφή, από το βιβλίο του Ζαν Εσενόζ: "ΡΑΒΕΛ")

Ο Μωρίς Ραβέλ πέθανε σαν σήμερα 28 Δεκέμβρη του 1937.
Στη μνήμη του ετοίμασα το παραπάνω απόσπασμα και μια μικρή αναφορά στο ληντ , την εκτέλεση του οποίου από τον διάσημο γάλλο συνθέτη, περιγράφει ο Εσενόζ....


Το "Ronsard à son âme-Ο Ρονσάρ στην ψυχή του" είναι  μινιατούρα για φωνή βαρύτονου και πιάνο, που συνέθεσε ο Μωρίς Ραβέλ το 1923..
Πρόκειται για μελοποιημένο ποίημα του επονομαζόμενου "πρίγκιπα των ποιητών και ποιητή των πριγκίπων", Πιερ ντε Ρονσάρ. 

Το ληντ ήταν η συμβολή του Ραβέλ, μαζί με  άλλων συνθετών, σε μια εκδήλωση-αφιέρωμα για τον  εορτασμό της 400ης επετείου της γέννησης του Ρονσάρ  το 1924...Φόρος τιμής στον σημαντικότερο ποιητή της γαλλικής αναγέννησης και ηγέτη της ποιητικής ομάδας που ονομάστηκε "Πλειάδα".

Το ποίημα του Ρονσάρ σε τοίχο κτιρίου στο Λέιντεν

Για την ψυχή 

"Αγαπητή  ύπαρξη του Ρονσάρ

Μικρούλα χαριτωμένη, γλυκύτατη

Πολυαγαπημένη οικοδέσποινα του σώματός μου

Κατεβαίνεις εκεί κάτω τρωτή

Ασίτιστη , αδύνατη, μοναχούλα

Στο κρύο του Βασιλείου των νεκρών

Ωστόσο (είσαι) απλή, χωρίς τύψεις συνείδησης

ή μνησικακία. Για το φόνο, το δηλητήριο

Περιφρονώντας χάρες και θησαυρούς

Τόσο ζηλευτή από τους κοινούς θνητούς

Περνώντας είπα, ακολούθησε την τύχη σου

Μην ενοχλείς την ανάπαυση μου, κοιμάμαι"

(Η μετάφραση είναι της καλής συναδέλφου μου και αγαπημένης φίλης -καθ. Γαλλικών- Νίκης Κοντού, που στο κάλεσμά μου ανταποκρίθηκε άμεσα και την ευχαριστώ πολύ γι'αυτό)

Πρόκειται για το απλούστερο -δομικά- ληντ, που έγραψε ο Ραβέλ, με χαρακτηριστικό το μέρος του πιάνου, που στη μεγαλύτερη έκτασή του χρησιμοποιεί ΜΟΝΟ το ΔΕΞΙ ΧΕΡΙ σε δίφωνα διαστήματα πέμπτης..., καθένα κι ένα σφυροκόπημα θρηνητικών συναιθημάτων.

Ο Ραβέλ με το σαρκασμό και την ειρωνεία που τον χαρακτήριζε, δήλωνε ότι ήταν το αγαπημένο του, εξηγώντας ότι ήταν σε θέση να το εκτελεί στο πιάνο κρατώντας ένα τσιγάρο!!!

Ο αισθησιασμός της ποιητικής, γαλλικής γλώσσας του Ρονσάρ συνταιριάζεται με το μουσικό ύφος του κοκέτη Ραβέλ, που προσεγγίζει το ποιητικό κείμενο  διακριτικά, με ευαισθησία και λεπτότητα.
Αμυδρά μελίσματα στη φωνή, πλάθουν τις αποχρώσεις και την ελεγειακή -πλην γοητευτική- ατμόσφαιρα, μίγμα ειρωνείας και  θλίψης.
Συγκρατημένο το πάθος, που εντέχνως κρύβεται κάτω από τη διάφανη μελωδία-κόσμημα!

Η εκτίμηση του Ραβέλ για τη σύνθεση αυτή φαίνεται και σε μια επιστολή του προς τον ντε Φάγια:

"Έγραψα τον "Επιτάφιό" μου, θεωρώ πως έχω βάλει τόσα σε αυτή τη σύνθεση, 

σαν  ο επιτάφιος θρήνος να προοριζόταν  για μένα"...

Maurice Ravel: "Ronsard à son âme", φωνή και πιάνο

Ένα χρόνο αργότερα, το 1935, ο Ραβέλ μετέγραψε το ληντ για ορχήστρα, δίνοντας μια εκστατική σύνθεση, απαράμιλλης ποιότητας!Ο γάλλος -μάστορας της ενορχήστρωσης ενισχύει το αποτέλεσμα, όπου τα ξύλινα πνευστά και το βιμπράφωνο κρατούν πρωταγωνιστικό ρόλο.

Maurice Ravel: "Ronsard à son âme", για ορχήστρα