"Παραμονή Χριστουγέννων", μουσικές εμπνεύσεις από τις λογοτεχνικές σελίδες του Γκόγκολ

Ν.Γκόγκολ: "Παραμονή Χριστουγέννων"

"Έφυγε κι η τελευταία πριν από τα Χριστούγεννα μέρα. 

Μπήκε η χειμωνιάτικη, ξάστερη νύχτα. Φάνηκαν τα αστέρια. 

Το φεγγάρι υψώθηκε μεγαλόπρεπο στον ουρανό, φωτίζοντας τους ευσεβείς ανθρώπους κι όλο τον κόσμο, κι έτσι θα πούν όλοι χαρούμενοι τα κάλαντα και θα δοξάσουν τον Χριστό. [...]

Μόνο το φεγγάρι έριχνε κρυφές ματιές, σαν να καλούσε τις κοπέλες, που εκείνη την ώρα στολίζονταν, να βγουν όσο το δυνατόν γρηγορότερα στο τριζάτο χιόνι. 

Και κάπου εκεί, μέσα από την καμινάδα μιας καλύβας, ανέβαινε στον ουρανό τούφες τούφες ο καπνός, σύννεφο ολόκληρο, και μαζί με τον καπνό σηκωνόταν κι η μάγισσα καβάλα στο σκουπόξυλο...

[...]

Στο μεταξύ, ο διάβολος είχε πλησιάσει στα κλεφτά το φεγγάρι και είχε απλώσει το χέρι του να το αρπάξει, όταν ξάφνου ένιωσε να καίγεται. 

Το τράβηξε πίσω γρήγορα, πιπίλισε τα δάχτυλά του, ταλαντεύτηκε πάνω στο ένα του πόδι και έτρεξε από την άλλη μεριά- αναπήδησε όμως και πάλι, τραβώντας το χέρι του. 

Ωστόσο, παρά την αποτυχία, ο πονηρός διαβολάκος δεν παράτησε τις σκανταλιές του. Πλησιάζοντας γρήγορα, άρπαξε μεμιάς το φεγγάρι και με τα δυο του χέρια, και μορφάζοντας και φυσώντας, βάλθηκε να το πετάει από το ένα χέρι στο άλλο[...] 

Τέλος, το έχωσε αστραπιαία στην τσέπη του και, σαν να μη συνέβαινε τίποτα, συνέχισε το δρόμο του. Στην Ντικάνκα κανείς δεν άκουσε ότι ο διάβολος έκλεψε το φεγγάρι. [...]

Όμως, για ποιο λόγο ο διάβολος αποφάσισε μια τόσο άνομη κίνηση;..."

(Ν.Γκόγκολ: "Παραμονή Χριστουγέννων")

N.Gogol portrait, Tretyakov Gallery

Το παραπάνω απόσπασμα με φόντο το χιονισμένο τοπίο των Χριστουγέννων είναι από το κλασικό και αγαπημένο βιβλίο του Νικολάι Γκόγκολ με τίτλο: "Παραμονή Χριστουγέννων και συγκεκριμένα απο την πρώτη ιστορία από το 2ο τόμο της συλλογής του: "Βραδιές στο αγρόκτημα κοντά στη Ντινάνκα".

Η ιστορία ξετυλίγεται στο Ουκρανικό χωριό, στη μακρινή Ντινάνκα, παραμονή της Άγιας μέρας, όπου ο διάβολος έχει φέρει τα πάνω-κάτω. Εκείνη τη χρονιά έχει βάλει κατά νου να βασανίσει τον Βακούλα το σιδερά επειδή τον χλεύασε προκλητικά. Φλερτάρει τη μάγισσα-μητέρα του και την παρασύρει στον ουρανό.
Εν τω μεταξύ, ο Βακούλα ερωτευμένος με την Οξάνα, που του έχει θέσει ως όρο για να τον παντρευτεί να τής φέρει τις παντόφλες της τσαρίνας.


Ο Βακούλα μέσα από ευτράπελες περιπέτειες καταφέρνει να "τιθασεύσει" τον Διάβολο και να τον υποχρεώσει να τον βοηθήσει να κερδίσει την καρδιά της αγαπημένης του Οξάνα.


Πρόκειται για κλασική ιστορία γεμάτη συμβολισμούς, που διδάσκει, πως μόνο στην αγάπη, τη συνεργασία και τη φιλία βρίσκεται η αλήθεια και η ομορφιά της ζωής.
Μια ιστορία, για την οποία η Ουκρανία προκειμένου να τιμήσει τον Γκόγκολ τύπωσε και αναμνηστικό γραμματόσημο.


Η ιστορία του Γκόγκολ δίνει έμπνευση για τη δημιουργία υπέροχων μουσικών έργων.

Αποτελεί τη βάση για την όπερα του ΤΣΑΪΚΟΦΣΚΥ: "Βακούλα, ο σιδεράς", που αργότερα αναθεωρήθηκε στην "Τσερεβίκι"(λέξη που στα ρώσικα αποδίδει τις παντόφλες της τσαρίνας)  και τη συναρπαστική ορχηστρική σουίτα του ΡΙΜΣΚΥ ΚΟΡΣΑΚΩΦ: "Παραμονή Χριστουγέννων".

Και οι δυο συνθέτες αναδεικνύουν τη λαϊκή τέχνη της Ουκρανίας,καθώς "χτίζουν" μουσικά την ιστορία του Γκόγκολ με σλαβικές, μυθολογικές πεποιθήσεις που συνδέονται με τη γέννηση του ήλιου μετά το χειμερινό ηλιοστάσιο.
Μια περίπλοκη υπόθεση με πάμπολλα παραμυθικά στοιχεία, ..το διάβολο, μάγισσες, έναν ευφυή σιδηρουργό, έναν φεγγαροκλέφτη, πολλά παιχνίδια, ένα αιωρούμενο ουράνιο τόξο και τα βασιλικά πασουμάκια...
Ό,τι πρέπει δηλαδή για ένα γιορτινό απόγευμα του Δεκέμβρη, φίλοι μου...

Ας διαβάσουμε ένα ακόμη απόσπασμα:

"Λοιπόν, Βακούλα!" μουρμούρισε ο διάβολος, "Ξέρεις, χωρίς συμφωνία δε γίνεται τίποτα".

"Είμαι έτοιμος!" είπε ο σιδεράς. "Περίμενε, να βγάλω μια πρόκα από την τσέπη μου!"

Στο σημείο αυτό έφερε το χέρι του πίσω και έπιασε το διάβολο από την ουρά...κι έκανε το σταυρό του και τότε ο διάβολος έγινε πιο ήσυχος κι από αρνάκι...[...]

"Λυπήσου με, Βακούλα!" βόγκηξε ικετευτικά ο διάβολος. "Θα κάνω τα πάντα, ό,τι μου ζητήσεις... 

"Σήκωσέ με, αμέσως, πάνω σου! σήκωσέ με, σαν πουλί!", είπε ο Βακούλα.

"Πού να σε πάω;" ρώτησε θλιμμένος ο διάβολος.

"Στην Πετρούπολη"... 

[...]

Στην αρχή, ο Βακούλα τρομοκρατήθηκε, όταν σηκώθηκε πάνω από τη γη τόσο ψηλά, που δεν μπορούσε να διακρίνει πια τίποτα κάτω, και πέταξε σαν μύγα τόσο κοντά στο ίδιο το φεγγάρι ...

Τα πάντα ήταν ολόφωτα εκεί ψηλά. 

Η ατμόσφαιρα, με μια πολύ ελαφριά ασημένια πάχνη, ήταν διαυγής. 

Φαίνονταν τα πάντα. Κι έτσι μπόρεσε να δει πώς πέρασε σαν ανεμοστρόβιλος από δίπλα τους, καθισμένος πάνω στην πήλινη χύτρα του, ένας αλχημιστής. 

Και να δει τα αστέρια, μαζεμένα σε σωρό, να παίζουν τυφλόμυγα. 

Και μια ορδή από πνεύματα να υψώνεται εκεί πάνω, σύννεφο ολόκληρο. 

Κι ένα δαίμονα που χόρευε πάνω στο φεγγάρι, κι έβγαλε το καπέλο του και υποκλίθηκε βλέποντας το σιδερά να καλπάζει. 

Κι ένα σκουπόξυλο κάποιας μάγισσας που επέστρεφε μοναχό στη βάση του... "

Ο Τσαϊκόφσκυ σε επιστολή του προς την Nadezhda von Meck είχε εκμηστυρρευτεί: "πιστεύω στο μέλλον της Cherevichki , που από άποψη μουσικής  θεωρώ ως την καλύτερη των όπερών μου".
Η πρώτη παράσταση της πραγματοποιήθηκε τον Ιανουάριο του 1887 στη Μόσχα, στο Θέατρο Μπολσόι, με τον συνθέτη στο πόντιουμ. Ειναι η όπερα, που ο Τσαϊκόφσκυ έκανε το ντεμπούτο του ως δ/ντής ορχήστρας, πόστο που τον φόβιζε πολύ...

Από την όπερα που  ξετυλίγεται σε 4 πράξεις, ακούμε την εισαγωγή:

Tchaikovsky: Cherevichki - Overture.Διευθύνει ο Γιεβγένι Σβετλάνοφ:

https://www.youtube.com/watch?v=lhr8WcPENx8

Σε 4 πράξεις ξετυλίγει και ο Κόρσακωφ τη δική του όπερα "Christmas Eve", που έκανε πρεμιέρα λίγα χρόνια αργότερα, το Δεκεμβριο του 1895 στην Αγία Πετρούπολη.
To 1904 γράφτηκε η ορχηστρική της σουίτα, την οποία ακούμε σε μια ιδιαίτερη και δυσεύρετη ηχογράφηση του '58 υπό την δ/νση του Έρνεστ Άνσερμετ:

Rimsky-Korsakov : "Christmas Eve Suite"

https://www.youtube.com/watch?v=4xghS8ixK5E