Το Βιβλικό επεισόδιο της ενάρετης Σωσάννας...

 

"Η Σωσάννα και οι Γέροντες", Tintoretto

Κυριακή των Προπατόρων, σήμερα, αγαπημένοι φίλοι, μαζί τους η Εκκλησία μας γιορτάζει και την τιμία Σωσάννα.
Μια ενάρετη και έντιμη γυναίκα, που αναφέρεται στο Βιβλίο του Προφήτη Δανιήλ.

"Η Σωσάννα και οι Γέροντες", Artemisia Gentileschi

Η Σωσάννα ήταν μια όμορφη και αγνή γυναίκα επί βασιλείας Ναβουχοδονόσορα. Παντρεμένη με τον πλούσιο Ιωακείμ, στο σπίτι τους είχαν έναν παραδεισένιο κήπο, στον οποίο η Σωσάννα έκανε τον περίπατό της.
Δυο γέροντες καταλήφθηκαν από φλογερή επιθυμία για τη γυναίκα, όταν την είδαν να παίρνει  το μπάνιο της στη λιμνούλα του κήπου μια ζεστή, καλοκαιρινή μέρα. 

Επειδή εκείνη δεν υπέκυψε στην απροκάλυπτη εκβιαστική τους επιθυμία τη συκοφάντησαν πως συνευρέθη με έναν νέο άνδρα.
Οι δικαστές -και μόνο με τη μαρτυρία των δυο γερόντων- καταδίκασαν την αγνή γυναίκα  εις θάνατον με λιθοβολισμό. Τότε παρουσιάστηκε ο νεαρός Δανιήλ και τούς κάλεσε να το ξανασκεφτούν.  Οι γέροντες ανακρίθηκαν μεμονωμένα κι έπεσαν σε αντιφάσεις.
Έτσι, αποκαλύφθηκε η αθωότητα της Σωσάννας και όλοι δόξασαν τον Θεό,  που σώζει όσους στηρίζουν τις ελπίδες τους σ’ Εκείνον.

Το επεισόδιο, που περιγράφει ο προφήτης Δανιήλ εμπνέει και δυο εκπροσώπους της κλασικής μουσικής:

1. Ο Φρειδερίκος Χαίντελ το 1748 γράφει με λιμπρέτο στην αγγλική γλώσσα ένα ορατόριο σε 3 πράξεις με τίτλο: "Susanna".
Το ορατόριο δεν ακολουθεί το ύφος του επιβλητικού, σοβαρού ορατορίου, αλλά γειτνιάζει περισσότερο στην αγγλική φόρμα της όπερας.
Η έξοχη σύνθεση χαρακτηρίζεται από λεπτές Χαιντελικές μελωδίες. Εκθαμβωτικά δεξιοτεχνικές άριες αλλά και δυναμικά χορωδιακά!
Στη χορωδία ο συνθέτης αναθέτει τους σχολιασμούς των σκηνών.  

Επίσης, ο Χαίντελ φαίνεται να ενδιαφέρεται για την εκφραστικότητα των βασικών ηρώων, ιδιαίτερα της ενάρετης Σωσάννας. Αναθέτει στο ρόλο να κινηθεί σε μελωδική γραμμή ιδιαίτερης δυναμικής και χρώματος. Αξιοσημείωτης εκφραστικότητας είναι η άριά της: "Crystal streams",όπου  η γυναίκα ερμηνεύει στην 2η σκηνή, όταν  ιδρωμένη από την αφόρητη λάβρα του καλοκαιριού αναζητά δροσιά στη στέρνα του κήπου της.  

"Κρυστάλλινα τρέχουν νερά και μουρμουρίζουν…"

Handel: "Susanna - Crystal streams"

Στο τελικό χορωδιακό το πλήθος εγκωμιάζει:

 

"Μια ενάρετη γυναίκα είναι πολυτιμότερη 

κι από χρυσή κορώνα"

Handel: "Susanna - A virtuous wife", Chorus:

2. Nωρίτερα, το 1681 ο Αλεσάντρο Στραντέλλα είχε συνθέσει επίσης ένα ορατόριο βασισμένο στο βιβλικό επεισόδιο. 

Το  ορατόριο για 5 σολίστες, έγχορδα και μπάσο κοντίνουο αφιερώθηκε στο Δούκα της Μόντενα, Φραγκίσκο ΙΙ και ολοκληρώθηκε λίγο πριν τη δολοφονία του συνθέτη...

Κάπως οξύμωρο και ειρωνικό να καταπιάνεται ο Στραντέλλα με μια ιστορία ερωτικής παρενόχλησης, καθώς ο ίδιος ζούσε μια έκλυτη ζωή με πολυάριθμους έρωτες με ανύπανδρες, αλλά και παντρεμένες γυναίκες. Αυτός ήταν και ο λόγος που αυτοεξορίστηκε στη Βενετία, όπου όμως αδιόρθωτος σύναψε σχέσεις με την ερωμένη του αριστοκράτη, που τον είχε προσλάβει ως μουσικοδιδάσκαλο.
Εκείνος ήταν που έφτασε στο σημείο να πληρώσει -χωρίς όμως επιτυχία- δυο δολοφόνους να τον βγάλουν από τη μέση. Στη συνέχεια ο Στραντέλλα κατέφυγε στη Γένοβα, όπου συνέχισε τις ερωτικές ατασθαλίες. Ένας ευγενής προσέλαβε  δολοφόνο, που έδωσε τέλος στη ζωή του Στραντέλλα...

Ίσως ο συνθέτης να είχε μετανιώσει για τον  ακόλαστο και φιλήδονο τρόπο ζωής του, καθώς στο ορατόριό του εκτός από τη λυρική περιγραφή του επεισοδίου στοχεύει παράλληλα στη μουσική ανάδειξη θεμάτων λύτρωσης και δικαιοσύνης.

Aκούμε τη σπαραχτική άρια της Σωσάννας: "Da chi spero aita, o cieli" από το δεύτερο μέρος του ορατορίου. Η κατηγορουμένη γυναίκα εναποθέτει τις ελπίδες της στο Θεό ώστε να φανερωθεί η αθωότητά της.            

"H Σωσάννα και οι πρεσβύτεροι", Annibale Carracci 

Από ποιον να ελπίσω βοήθεια, Θεέ μου,
αν κι αυτοί που μ' αγαπούν 
με αντιμετωπίζουν με σκληρότητα; 
Δεν γίνονται πιστευτά τα λόγια μου, 
κι η ομορφιά μου είναι το έγκλημα.

Γιατί όμως  τρέμω;
τι φοβάμαι, αφού είμαι αθώα;

Κι όμως δεν αρκεί αυτό 
για να απαλλαχτώ.
Σκληρά η ομορφιά μου 
με καταδικάζει να πεθάνω.

Stradella: "La Susanna - Da chi spero aita, o cieli":

Και το τελικό χορωδιακό "Belle figlie d’Israelle", όπου θριαμβεύει το καλό, η αλήθεια και η πίστη στο Θεό.

"Δίκαιες κόρες του Ισραήλ,

ελάτε και χαρείτε!

Πλέξτε  γιρλάντες απ' αστέρια

για τη Σωσάννα, που πάλεψε σθεναρά 

και μη χάνοντας την πίστη της,
θριαμβεύοντας επί του κακού"

Stradella: "La Susanna - Belle figlie d’Israelle":