Lionello Balestrieri, μουσικές αισθήσεις στα πινέλα του...

"Beethoven's Kreutzer Sonata", Lionello Balestrieri 
(φωτό από lempertz.com)

Γεννήθηκε σαν σήμερα 12 Σεπτέμβρη 1872 στην καταπράσινη Τοσκανική Cetona.
O Lionello Balestrieri σπούδασε στη Σχολή Καλών Τεχνών της Ρώμης και της Νάπολης και έζησε στο Παρίσι, όπου μαθήτευσε για λίγο στον κύκλο του Γκωγκέν κι ασχολήθηκε για λόγους βιοπορισμού με την εικονογράφηση.
Είναι γνωστός για τις ρεαλιστικές απεικονίσεις μουσικών καλλιτεχνών, οπερατικών σκηνών, σκηνών μουσικής διδασκαλίας κλπ, θεματική την οποία υιοθέτησε καθώς όταν συνδέθηκε φιλικά με τον ποιητή και βιολονίστα, Giuseppe Vannicola, η παρέα του συγκέντρωσε αρκετούς καλλιτέχνες- μουσικούς.

Με μουσικό θέμα κέρδισε και το 1ο βραβείο στην Παγκόσμια Έκθεση του Παρισιού το 1900, που εκτίναξε και εδραίωσε τη φήμη του.
Ήταν το εικαστικό του - έμπνευση από τον Μπετόβεν και τη "Σονάτα Κρόυτσερ"...

Ο ζωγράφος απεικόνισε ένα φτωχό βιολιστή, -του οποίου το πρόσωπο δεν είναι ορατό στον θεατή- όπως και ο πιανίστας, που εκτελούν το μουσικό έργο μέσα σ'ένα αχνά φωτισμένο δωμάτιο.
Οι ακροατές αφουγκράζονται με την πλάτη τους ακουμπισμένη στον αριστερό τοίχο, με τον καθένα, σύμφωνα με τη στάση του, να μαρτυρά την διάθεση και τη συναισθηματική κατάσταση στην οποία τόν υποβάλλει η ακρόαση της μουσικής.
Στο βάθος του εικαστικού και στον τοίχο διακρίνεται κρεμασμένη η γύψινη νεκρική μάσκα του Μπετόβεν.
Ο ζωγράφος βασίστηκε σε ανάμνηση μιας βραδιάς όπου μαζί με άλλους καλλιτέχνες άκουγαν τον φίλο τους βιολιστή, Giuseppe Vannicola να παίζει την "Kreutzer Sonata" του Μπετόβεν.

Από τον πίνακα του Μπαλεστριέρι, ο ποιητής μας, Μιλτιάδης Μαλακάσης εμπνεύστηκε το ακόλουθο ποίημα:

"Μουσική Μπετόβεν"

(Εις την εικόνα του Μπαλεστριέρη, την δημοσιευθείσα εις τα "Παναθήναια")

"Αν και η φωνή του δοξαριού και των κοκκάλων λείπει,

Για να σ’ ακούσω αληθινά, ω μουσική ουρανία!

Μα κ’ έτσι ακόμα το βουβό των άλλων καρδιοχτύπι

Μου δείχνει την απόκοσμη εκεί μέσα λιτανεία.

Τίποτ’ απ’ τη συγκίνηση την ήσυχα πνιγμένη

Μες στα βαρειά σκεπάσματα παραθυριών και τοίχων,

Τίποτε, ξένο κι’ από με, ή αμάντευτο δε μένει,

Που στο κατώφλι στέκομαι προσκυνητής των ήχων.

Κ’ ενώ δεν ξέρω ποιά γρικούν μεγάλη συμφωνία,

Του Ναπολέοντα τάχατες, ή τάχα των Ποιμένων;

Ωστόσο φτάνει και σε με, καθάρια η αρμονία,

Δασών ανεμοφίλητων, κυμάτων αφρισμένων.

Και τότε βλέπω ζωντανή την ίδια εικόνα Εκείνου,

Γυμνό το πλαίσιο αφήνοντας σ’ ένα ταπέτο απάνου,

Να κρούει με δάχτυλα αλαφρά, λευκά σαν άνθια κρίνου,

Τα πλήχτρα τα ελεφάντινα του μαγεμένου οργάνου".

(πηγή ποιήματος: parliament.gr)

Θυμίζουμε πως η άκρως απαιτητική "Kreutzer Sonata" του τιτάνα είναι η "Σονάτα για βιολί N. 9", που έγραψε ο συνθέτης το 1803, με αρχική αφιέρωση στο φίλο του μιγάδα (mulatto) βιολονίστα,  George Bridgetower.
Μετά την πρώτη ερμηνεία, οι δυο τους, συνθέτης και εκτελεστής, πήγαν να τα πιούν. Στην ταβέρνα ο μεθυσμένος Bridgetower μίλησε προσβλητικά για μια φίλη του Μπετόβεν, κάτι που τον εξόργισε και  έτσι απέσυρε την αφιέρωση: "Sonata mulattica composta per il mulatto George Bridgetower, gran pazzo e compositore mulattico".

Στη συνέχεια η σονάτα αφιερώθηκε  στον βιρτουόζο, Ροντόλφ Κρόιτσερ(απ'όπου και το όνομά της), που όμως ουδέποτε εκτέλεσε το έργο, καθώς δεν εκτιμούσε ούτε τον δημιουργό του, ούτε και την "υπερβολικά ακατανόητη" σονάτα.


Το τριμερές έργο που χάρισε στον Μπετόβεν την αιωνιότητα είναι μεγάλης έκτασης με εναλλαγές άκρατης έντασης και γλυκιάς ηρεμίας, στοιχεία που ενέπνευσαν την ομότιτλη περίφημη νουβέλα του Λέοντος Τολστόι, όπου ο ρώσος λογοτέχνης εστιάζει στην ανθρώπινη ψυχή, που κάποιες φορές παγιδεύεται μέσα στο πάθος που όταν απελυθερώνεται βίαια φτάνει ακόμα και στην καταστροφή.

Η με τεράστια συναισθηματική γκάμα σονάτα είναι τριμερής:
Το πρώτο μέρος άγριο, το δεύτερο απροσμέτρητου βάθους με στοχαστικές νύξεις και το τρίτο ανάλαφρο, χαρμόσυνο και ενθουσιώδες.

Beethoven: "Kreutzer Sonata" / David Oistrakh-Lev Oborin:

Ανάμεσα στους συνθέτες που ο γνώρισε και συνδέθηκε ο Μπαλεστριέρι ήταν οι Ουμπέρτο Τζιορντάνο,Φραντσέσκο Τσιλέα και Τζάκομο Πουτσίνι.

"La morte di Mimì", Lionello Balestrieri 

Από την όπερα του τελευταίου "Μποέμ" εμπνεύστηκε την απεικόνιση της σκηνής του θανάτου της Μιμή.
Η όπερα του Πουτσίνι, ένα αριστουργηματικό δείγμα βερισμού βασίζεται στο μυθιστόρημα του Ανρί Μιρζέρ: "Σκηνές από την Μποέμικη ζωή".
Το συγκινητικό λιμπρέτο, αφορά στον έρωτα ανάμεσα στον ποιητή Ροντόλφο και τη μοδιστρούλα Μιμή, μια χαριτωμένη, πλην φυματική, κοπέλα.
Ο Πουτσίνι με την εκπληκτική μουσική του περιγράφει, όλη την παλέτα των συναισθημάτων - από τον μεγάλο έρωτα έως την οδύνη και την απόγνωση, όταν στην τελική σκηνή πεθαίνει η Μιμή και ο Ροντόλφο κλαίει σπαρακτικά.

Τη σκηνή αυτή έχει αποτυπώσει ο Μπαλεστριέρι στο εικαστικό του: "La morte di Mimì".
Πλημμυρίδα συναισθημάτων και σοφά ζυγισμένο το παιχνίδι που στήνει ανάμεσα σε χρώματα, φωτοσκιάσεις και γραμμές.

Παρακολουθούμε το δραματικό φινάλε της όπερας με τους Fiamma Izzo d'Amico(Μιμή) και Lucianο Pavarotti(Ροντόλφο) στους πρωταγωνιστικούς ρόλους:

Για τη Σονάτα Κρόυτσερ του Τολστόι μπορείτε να διαβάσετε εδώ.