Σούμπερτ: το ανολοκλήρωτο ορατόριο "Λάζαρος"

"Τhe Raising of Lazarus", 
Sebastiano del Piombo

Καθώς σήμερα Λαζαροσάββατο γιορτάζουμε την ανάσταση του φίλου του Ιησού από τη Βηθανία, μέρα νίκης της ζωής επί του θανάτου, θα σάς καλημερίσω με κάτι σχετικό από την Τέχνη.


Στο ομοθεματικό εικαστικό του Σεμπαστιάνο ντελ Πιόμπο, ο ζωγράφος συνδυάζει τη θέρμη των χρωμάτων της Βενετικής Σχολής με την ανατομική καθαρότητα, που είχε διδαχτεί από τα έργα του φίλου και θαυμαστή του,  Μικελάντζελο.
Πρόκειται για μεγαλειώδες έργο, παραγγελία του Πάπα Κλήμη Ζ΄, απαράμιλλης εικονογραφικής  σύλληψης και συναισθηματικής έκφρασης!
Τo φόντο, ένα ερειπωμένο τοπίο, κάτω από το συννεφιασμένο ουρανό...Πολλές φιγούρες, μαεστρικά τοποθετημένες τριγύρω και καμωμένες σύμφωνα με τις οδηγίες του Μικελάντζελο, όλα πρόσωπα που παρακολουθούν το ασύλληπτο γεγονός της Ανάστασης, όπως αυτό περιγράφεται στο ευαγγέλιο του Ιωάννη.
Για το μέρος του πίνακα που βρίσκεται ο Λάζαρος, ο ζωγράφος έχει επιλέξει σκούρα χρώματα για να τονιστεί ο θάνατος, αντίθετα με το πρόσωπο του Ιησού και το γλυκό ροδί χρώμα του χιτώνα του, που είναι στο φως!
Ο Σεμπαστιάνο απεικονίζει το Χριστό όρθιο κι ανεβασμένο σε ένα πεζούλι, με το χέρι σηκωμένο για να επικαλεσθεί τη δύναμη του Θεού και το άλλο να δείχνει τον Λαζάρο, που κάθεται στην άκρη του πέτρινου τάφου του , ενώ κάποιος Ιουδαίος  τού ξετυλίγει τις ταινίες από το σάβανο.
Δίπλα στέκει η Μαρία γονατισμένη με δέος, ενώ η Μάρθα σηκώνει τα χέρια και στρέφει το κεφάλι της, αδύνατο να κοιτάξει.
Ο  Πέτρος, κάτω αριστερά κι άλλοι μαθητές γυρίζουν ο ένας στον άλλο με έκπληξη και απορία.


Schubert: "Lazarus":

Τη σύνθεση ενός ορατορίου με θέμα την Ανάσταση του Λαζάρου άρχισε το 1820, ο Φραντς Σούμπερτ, προκειμένου να εκτελεστεί το Πάσχα της ίδιας χρονιάς, που όμως άφησε ανολοκλήρωτο. Δομημένο σε 3 πράξεις, πολλοί τού δίνουν μορφή καντάτας για έξι σολίστ, μικτή χορωδία και ορχήστρα.
Ο συνθέτης ολοκλήρωσε μόνο την πρώτη πράξη και ένα κομμάτι από τη δεύτερη.
Ο λιμπρετίστας του ορατορίου ήταν και θεολόγος. Ετσι πίστευε πως η θρησκευτική ιστορία που πραγματεύεται μια μουσική σύνθεση θα πρέπει να μεταδίδει ατόφια το μήνυμα και τα συναισθήματα, παρά να στοχεύει στην οπερατική παρουσίαση των χαρακτήρων και των καταστάσεων. 
Εντούτοις, ο Σούμπερτ πειραματιζόμενος με τις οπερατικές τεχνικές την εποχή εκείνη, χρησιμοποίησε αρκετά λυρικά στοιχεία.

Το ορατόριο δεν εκτελέστηκε ποτέ κατά τη διάρκεια της ζωής του Σούμπερτ.Τα χειρόγραφα του ανακάλυψε ο αδελφός του, μετά τον πρόωρο θάνατο του συνθέτη.

O "Λάζαρος" αποτελεί το καλύτερο παράδειγμα του πρωτοποριακού δράματος της μουσικής του Σούμπερτ, με εξαιρετικά εύκαμπτες και εκφραστικές άριες, με τις οποίες προϊδεάζει τις όπερες στα τέλη του 19ου αιώνα.
Ο Αϊνστάιν ισχυρίστηκε ότι ο "Λάζαρος" ξεπέρασε τόσο τον "Τανχόυζερ", όσο και τον "Λόενγκριν".

"LAZARUS", Franz Schubert:

To 1994, ο μαέστρος Χέλμουτ Ρίλινγκ  πρότεινε στο σοβιετικό συνθέτη και μαθητή του Σοστακόβιτς, Εντισόν Ντενίσοφ να ολοκληρώσει το ορατόριο του Σούμπερτ.
Ο Ντενίσοφ αρχικά επιφυλακτικός, δέχτηκε συμπληρώνοντας τη 2η πράξη και προσθέτοντας την τρίτη.
Σύμφωνα με τους ειδικούς, ο  συμπληρωμένος "Λάζαρος διαθλάται μέσα από το πρίσμα του 20ου αιώνα.Το φάσμα του φωτός του ακτινοβολεί στα μεταβαλλόμενα χρώματα του μετα-μαλεριανού εξπρεσιονισμού, το σειριακό στυλ, τους τολμηρούς ρυθμούς και την ενορχήστρωση", που ο Ντενίσοφ υπέβαλε το έργο.

Aκούμε την Άρια της Μάρθας:

Για την Ανάσταση του Λαζάρου υπάρχουν και παλιότερα κείμενα εδώ και εδώ.