Γιόζεφ Χάυντν: "Λειτουργία του ΝΕΛΣΟΝ"

"Η κηδεία του Νέλσον"

Yπήρξε θρύλος των θαλασσών, ένας από τους κορυφαίους βρετανούς ναυάρχους που έμελλε να χάσει τη ζωή του σε ναυμαχία που θα τον τοποθετούσε στο πάνθεο των ιστορικών προσωπικοτήτων!
Ο Λόρδος Οράτιος Νέλσον έχοντας κατατροπώσει το Ναπολέοντα στο Τραφάλγκαρ πέφτει νεκρός από σφαίρα αντιπάλου. Το σώμα του τοποθετήθηκε σε ένα μείγμα από μπράντι, καμφορά και μύρρα και μεταφέρθηκε μέσα σε ειδικό φέρετρο, στην Αγγλία.

Ο Νέλσον εκτέθηκε σε λαϊκό προσκύνημα στον Καθεδρικό του Αγίου Παύλου κάτω από τα λάβαρα Γαλλίας και Ισπανίας που άρπαξε ο νικητήριος στόλος του κι ενταφιάστηκε με πλήρεις τιμές, σαν σήμερα στις 9 Ιανουαρίου 1806.


Η "Λειτουργία του Λόρδου Nέλσον"είναι η τρίτη από τις έξι τελευταίες μεγάλες και επιβλητικές συνθέσεις του Γιόζεφ Χάυντν.

Γράφτηκε  σε μια εποχή έντονου φόβου για το μέλλον της Αυστρίας, καθώς ο Ναπολέων Βοναπάρτης είχε νικήσει τον αυστριακό στρατό επανειλημμένως απειλώντας και την ίδια τη Βιέννη.
Ο κόσμος βρισκόταν σε αναταραχή, επικρατούσε οικονομική αστάθεια, γεγονός που επηρέασε και τα μουσικά τεκταινόμενα.
Ο Χάυντν βρισκόταν στη θέση του αρχιμουσικού της Αυλής του Εστερχάζυ, ο οποίος είχε περιορίσει τον αριθμό των εκτελεστών της ορχήστρας.Ο συνθέτης έπρεπε να αρκεστεί μόνο στους εκτελεστές εγχόρδων, καθώς είχαν απομακρυνθεί εκείνοι των πνευστών.
Έτσι η Λειτουργία που έγραψε εκείνη την περίοδο εύστοχα τιτλοφορήθηκε "Missa in Angustiis-Λειτουργία των δύσκολων καιρών", καθώς απέδιδε τη διάθεση της αγωνίας για το μέλλον...

Γραμμένη στη ρε ελάσσονα , για περιορισμένο ορχηστρικό σύνολο (κυρίως τοξοτά) ενισχυμένο από λίγες τρομπέτες και τύμπανα που όμως καταφέρνουν να δημιουργήσουν ισχυρή και δυναμική ατμόσφαιρα.

Τον Αύγουστο του 1798 ο Λόρδος Νέλσον πετυχαίνει μια εξαιρετική νίκη έναντι των στρατευμάτων του Ναπολέοντα στη Μάχη του Νείλου. Ο Νέλσον αναγγέλλεται ως ο "Σωτήρας της Ευρώπης", επευφημίες που χρονικά συμπίπτουν με την περίοδο παρουσίασης της Λειτουργίας, με αποτέλεσμα κοινό και κριτικοί να ταυτίσουν το έργο με τον ήρωα-ναύαρχο και να δοθεί στη Λειτουργία ο υπότιτλος "Λειτουργία του Νέλσον".

Η σύνθεση ξετυλίγεται πάνω στα μέρη της τυπικής Λειτουργίας της Δυτικής Εκκλησίας:
Kyrie , Gloria, Credo, Sanctus, Benedictus και Agnus Dei

Η ατμόσφαιρα του πολέμου είναι εμφανής στο εναρκτήριο "Kyrie", ιδιαίτερα με  την τρομπέτα που ηχεί σαν πολεμική ιαχή και το ηχόχρωμα των επιβλητικών τυμπάνων, που ενισχύουν την εορταστική χροιά. Ένα ήρεμο και γαλήνια ειρηνικό "Qui tollis" αναδύεται στο μέσον του "Gloria", όπου πρωταγωνιστεί ο βαθύφωνος, που πλαισιώνεται απαλά από τις χορωδιακές φωνές και το όργανο(στην πρεμιέρα το μέρος του Οργάνου εκτελέστηκε από τον Χάυντν).
Το πολυφωνικό σχήμα εντείνεται στο "Credo", ενώ  ξεχωριστό και ιδιαίτερης λαμπρότητας είναι το μέρος της σοπράνο στο συγκρατημένο "Sanctus".
Στο "Benedictus" κυριαρχεί το σφυροκόπημα των σαλπίγγων ενώ η διάθεση αλλάζει με το "Agnus Dei" με τους σολίστες, και τη χορωδία να αναλαμβάνουν το θριαμβευτικό "Dona Nobis Pacem" που ολοκληρώνει το έργο.

Πολλοί ταύτισαν το μοτίβο που ηχεί απειλητικά στο άνοιγμα με την  ήττα του Ναπολέοντα....τη συνέχεια με την απεικόνιση του κινδύνου, της αγωνίας  και της αναστάτωσης ώσπου ολοκληρώνεται με τη θετική έκβαση  των ναυμαχιών και τη θριαμβευτική νίκη...

Joseph Haydn: "Missa in Angustiis, Nelson Μass" / John Eliot Gardiner

Για τον ναύαρχο Νέλσον μπορείτε να διαβάσετε κι άλλο κείμενό μου εδώ.