Η Μουσική αφηγείται το "κοριτσάκι με τα σπίρτα"...

"Έκανε κρύο φοβερό, έπεφτε χιόνι πυκνό και είχε αρχίσει να νυχτώνει...το βράδυ, το τελευταίο βράδυ του χρόνου, πλησίαζε. Αλλά παρά το κρύο και το σκοτάδι, ένα φτωχό κοριτσάκι, ξεσκούφωτο και ξυπόλυτο, γύριζε στους δρόμους…

[…] 

Κρατούσε ένα ματσάκι σπίρτα στο χέρι, και στην τσέπη τής φθαρμένης της ποδιάς είχε κι άλλα. Κανένας δεν είχε αγοράσει ούτ' ένα σπίρτο όλη την ημέρα, κανένας δεν της είχε δώσει μια δεκάρα. Έτρεμε από το κρύο και την πείνα…

[….] 

Το άλλο πρωί βρέθηκε το κοριτσάκι κουρνιασμένο στη γωνία. Τα μάγουλά της ήταν ρόδινα, τα χείλη της χαμογελαστά· αλλά το κρύο της τελευταίας νύχτας του παλιού χρόνου είχε ξυλιάσει το κορμάκι της. Ο ήλιος της Πρωτοχρονιάς έλαμψε πάνω από το άψυχο παιδί, που έγερνε στον τοίχο μ' ένα μάτσο καμένα σπίρτα στην αγκαλιά του. 

-"Προσπαθούσε να ζεσταθεί το κακόμοιρο!" έλεγε ο κόσμος. 

Αλλά κανένας δεν μπορούσε να φανταστεί τα υπέροχα πράγματα που είχε δει, ούτε ότι εκείνη την ώρα κάπου πολύ ψηλά η μικρή και η γιαγιά της χαιρόντουσαν την ωραιότερη Πρωτοχρονιά τους".

(Χανς Κρίστιαν Άντερσεν, "Το κοριτσάκι με τα σπίρτα-Ιστορίες και Παραμύθια", 

                              μετάφ. Ερ. Μπελιές, εκδ.Ωκεανίδα)

Τα μηνύματα που στέλνει η ιστορία του μεγάλου παραμυθά είναι σκληρά, αλλά απόλυτα ρεαλιστικά: Προσπερνάμε, αδιαφορούμε, χαμένοι στις προσωπικές μας ανάγκες κι επιθυμίες, εκείνους που έχουν σταθεί λιγότερο τυχεροί από μάς και ικετεύουν, με απλωμένο το χέρι ή με παρακλητικό το βλέμμα.

Το κοριτσάκι της ιστορίας είναι ο πόνος, η μοναξιά, η απελπισία. Κι οι περαστικοί, η αδιαφορία, η αναλγησία κι ο εγωισμός μας.

Ας θυμηθούμε πως το πραγματικό νόημα των Χριστουγέννων είναι η αγάπη και η προσφορά.

Μην ξεχνάμε, αυτές τις Άγιες μέρες τους άτυχους συνανθρώπους μας…
Ας τους ανοίξουμε την αγκαλιά και την καρδιά μας.

Ι) Το πασίγνωστο, συγκινητικό παραμύθι του Άντερσεν ενέπνευσε το ομώνυμο έργο για φωνητικό κουαρτέτο, όπου ενσωματώνονται διάφορα κρουστά…κουδουνάκια, γκλόκενσπιλ, τύμπανα… στον αμερικανό συνθέτη, David Lang.

Στο έργο, "Τhe little match girl passion", που η σύνθεσή του ανατέθηκε από το Carnegie Hall, και βραβεύτηκε με Πούλιτζερ, είναι εμφανείς οι επιρροές από τα "Πάθη κατά Ματθαίον" του Μπαχ.

Έργο βαθύ συναισθηματικά κι εντυπωσιακό, ακολουθεί πολυφωνική γραμμή, χωρίς όμως να εμποδίζεται η μελωδική απλότητα και αμεσότητα. Οι διάφωνες, μινιμαλιστικές-πρωτότυπες αρμονίες του, το χαρακτηρίζουν σύγχρονο, καινοτόμο έργο.
Μέρος της μεγαλοφυίας του συνθέτη βρίσκεται στην ικανότητα του Lang να δημιουργεί μουσική που ακούγεται αρχαϊκή μεν, σχεδόν αναγεννησιακή, στον τύπο του αγγλικού μαδριγαλίου, ταυτόχρονα όμως ολοκληρωτικά σύγχρονη.
Για τον Lang, το παραμύθι του Άντερσεν είναι ένα είδος παραβολής, απ’όπου απορρέει θρησκευτική και ηθική ισοδυναμία ανάμεσα στα δεινά του φτωχού κοριτσιού και τα δεινά του Ιησού.
Το κοριτσάκι περιφρονείται από το πλήθος, πεθαίνει και λυτρώνεται.
Τρυφερή, συγκινητική, μυστηριώδης η ατμόσφαιρα, ένας αιθέριος διαλογισμός.

Το έργο αναπτύσσεται σε 15 μικρές, μουσικές ενότητες, από τις οποίες ακούμε την τελευταία:
"We sit and cry", παραλλαγή χορικού του Μπαχ.

David Lang : "The Little Match Girl Passion - We sit and cry"

Μπορεί να διαπνέεται από ζοφερότητα και μελαγχολία, το παραμύθι του Άντερσεν, όμως ακριβώς γι'αυτή την αίσθηση του ρεαλισμού και την ειλικρινή στάση απέναντι στη ζωή, βρίσκεται σε υψηλότατο λογοτεχνικό επίπεδο!
Λέγεται πως πηγή του ήταν μια ξυλογραφία ενός Δανού καλλιτέχνη, που απεικονίζει ένα φτωχό παιδάκι να πουλάει σπίρτα και τυπώθηκε σε ημερολόγιο  και στάλθηκε στον Άντερσεν, ζητώντας του να γράψει μία σχετική ιστορία...

ΙΙ) Από το παραμύθι του Άντερσεν εμπνεύστηκε και την όπερα για παιδιά ο ρώσος πιανίστας και συνθέτης του ύστερου ρομαντισμού, Βλαντιμίρ Ρεμπικόφ συνδυαστικά με μια από τις Χριστουγεννιάτικες ιστορίες του Ντοστογιέφσκυ.
Παρουσιάστηκε το 1903 στη Μόσχα με εκπληκτική επιτυχία. Ο ίδιος ο συνθέτης δεν αποκάλεσε το "Χριστουγεννιάτικο Δέντρο" όπερα, αλλά κατέταξε την εργασία του στα μουσικο-ψυχολογικά δράματα. Ο συνθέτης ακολουθούσε τη θεωρία του Τολστόι πως: "η μουσική είναι η στενογραφία των συναισθημάτων". Στόχευε στη μετάδοση με ήχο της διάθεσης ή του συναισθήματος, ώστε να ενεργοποιηθεί το θυμικό του κοινού... 
Κάποιοι θεώρησαν την τεχνική τολμηρή καινοτομία του Ρεμπικόφ.Μετά όμως -και η όπερα και ο συνθέτης- ξεχάστηκαν. Μόνο ένα βαλς σώθηκε από την όπερα, που για πολλούς αυτό είναι το μόνο γνώριμο έργο του Ρεμπικόφ. Πρόκειται για μια έντονου λυρισμού μινιατούρα σε Τσαϊκοφσκικό ύφος. 

Απολαμβάνουμε την πιανιστική της εκδοχή από τον Shura Cherkassky.

Ο θρύλος λέει ότι ο συνθέτης βρέθηκε παγωμένος από το κρύο στο σπίτι του στη Γιάλτα τον άγριο χειμώνα του 1921, αν και είναι γνωστό ότι ο Ρεμπικόφ πέθανε τον Αύγουστο. Στη σκέψη όμως του ρώσικου λαού ταυτιζόταν με την ηρωίδα του, το κορίτσι από το Χριστουγεννιάτικο Δέντρο, τη σπουδαιότερη δημιουργία του..

Vladimir Rebikov: "Waltz - The Christmas Tree", piano version:

ΙΙΙ) Μια έμμετρη προσαρμογή του κλασικού παραμυθιού δίνουν οι αδερφοί Κατσιμίχα, που στήνουν τη συγκινητική ιστορία του Άντερσεν πάνω σε ένα ρυθμικό, ανάλαφρο βαλς...

Παραμονή Πρωτοχρονιάς. Aπόψε μες στο χιόνι

σπίρτα στο δρόμο εσύ πουλάς, αχ κι είσαι τόσο μόνη.

Χρόνια πολλά, χρόνια καλά, χρόνια ευτυχισμένα, 

κι αν περισσεύει μια δραχμή, σκεφτείτε με και μένα.

Μα ποιος να σταθεί να κοιτάξει,
τα σπίρτα σου ποιος να σκεφτεί;

Νυχτώνει σε λίγο, νυχτώνει,
διαβάτες περνούν βιαστικοί...

Το τραγούδι σε ένα πολύ ωραίο βίντεο με σκηνές από την ομότιτλη ταινία της Ντίσνεϋ μπορείτε να ακούσετε και δείτε εδώ:

https://vimeo.com/55697031

Πάντα αυτό το παραμύθι, -από τότε που ήμουν παιδί- μού έφερνε δάκρυα στα μάτια κι ένα κόμπο στο λαιμό, καθώς με άφηνε με χιλιάδες απορίες...
Σίγουρα, ένα σπίρτο δεν φτάνει για πολλά, είναι όμως ικανό για αρχή, ικανό να θερμάνει την καρδιά, να ενεργοποιήσει την ανθρωπιά μας, ικανό να ονειρευτούμε την αλήθειά μας...Εκείνη την αλήθεια των συναισθημάτων στο μήνυμα των Χριστουγέννων, που συνοψίζεται στη λέξη ΑΓΑΠΗ!
Εύχομαι η αγάπη και η χαρά να φωλιάσει στις καρδιές μας, φίλοι μου! ....
Να τις ζεστάνει και να τις απομακρύνει από κάθε είδους υποκρισία!