"Κοντσέρτο για Ορχήστρα", το τελευταίο ολοκληρωμένο έργο του Μπάρτοκ και το πιο δημοφιλές...

<<B.Bartok: Concert for Orchestre>>

Απαιτητικό έργο, προϋποθέτει εξαιρετικές ικανότητες από τους εκτελεστές, μα συγχρόνως γοητευτικό, ευφάνταστο, έργο αντιπροσωπευτικό της καινοτόμου ματιάς του συνθέτη του.
Το "Κοντσέρτο για ορχήστρα" του Μπέλα Μπάρτοκ έκανε πρεμιέρα σαν σήμερα 1η Δεκεμβρίου1944.
Ίσως το πιο δημοφιλές έργο του ούγγρου συνθέτη για τον προφανώς αντιφατικό τίτλο του, που έρχεται σε αντίθεση με τη συμβατική μορφή του κονσέρτου, όπου ένα σόλο όργανο συνομιλεί με την ορχήστρα.
Ο δημιουργός υποστήριξε πως το ονόμασε κονσέρτο κι όχι συμφωνία, επειδή χρησιμοποιεί σολιστικά όλα τα όργανα της ορχήστρας στη διάρκειά του δίνοντας ένα νέο νόημα στην έννοια του κοντσέρτου.

Το έργο βρίσκεται ψηλά στην ιεραρχία των αριστουργημάτων, καθώς συνδυάζει, πέραν της δεξιοτεχνίας, στοιχεία της Δυτικής μουσικής από τη μπαρόκ ως την ατονικότητα του  Σαίνμπεργκ με λαϊκά ακούσματα της πατρίδας του, Ουγγαρίας.
Γράφτηκε σε μια πολύ δύσκολη περίοδο για τον Μπάρτοκ, (βρισκόταν ολοκληρωτικά χρεοκοπημένος στην Αμερική, άρρωστος από λευχαιμία και κατάθλιψη), μετά από ανάθεση του Σεργκέι Κουσεβίτσκι, ο οποίος βρήκε αυτον τον τρόπο για να προσφέρει στον Μπάρτοκ 1000 δολλάρια  για να επιβιώσει.
Όπως δήλωσε ο μαέστρος πλήρωσε "στην πιο φτηνή τιμή το καλύτερο ορχηστρικό έργο των τελευταίων 25 ετών".

Η σύνθεση αναπτύσσεται σε 5 κινήσεις:

I.Introduzione

II.Presentando le coppie

III.Elegia

IV.Intermezzo interroto

V.Finale

σε μορφή "αψίδας ή τόξου", δηλαδή παρατηρούμε σύνδεση θεματική της πρώτης και πέμπτης κίνησης, όπως και της δεύτερης με την τέταρτη, ενώ η μεσαία-τρίτη κίνηση λειτουργεί ως πυρήνας.

Σήμερα, προτείνω να ακούσουμε το 2ο και 4ο μέρος.

Το 2ο:"Presentando le coppie-Παρουσίαση των ζευγαριών" ή όπως αλλιώς ονομάζεται: "Giuoco delle coppie-Παιχνίδι των ζευγαριών", τίτλος που δόθηκε επειδή κάθε μια από τις πέντε ενότητες του μέρους γίνεται θεματικά διακριτή μέσω της εκτέλεσης από διαφορετικά ζευγάρια οργάνων που παίζουν μαζί.
Έτσι η πρώτη παρουσίαση γίνεται από ζευγάρι φαγγότων που εκτελούν σε έκτες, ακολουθεί το ζεύγος των όμποε σε τρίτες, συνεχίζουν τα κλαρινέτα, έπεται το ζευγάρι των φλάουτων σε πέμπτες, ενώ κλείνουν οι τρομπέτες με σουρντίνα σε διάστημα δευτέρας.
Η κίνηση, που και αυτή είναι σε μορφή αψίδας, πατά στο τύμπανο που ξετυλίγει έναν επίμονο ρυθμό, ενώ τοξοτά με δοξάρι ή pizzicato και άρπα χτίζουν την καμπύλη με συνοδευτικό, πλην ενδιαφέροντα ρόλο.

Bartok: "Concerto for Orchestra" IΙ: Presentando le coppie.

Διευθύνει ο Eugene Ormandy

Στο τέταρτο μέρος "Intermezzo interroto", ο συνθέτης παρωδεί το οστινάτο από το θέμα της εισαγωγής του πρώτου μέρους, που θυμίζει το βασικό θέμα από την "Εύθυμη χήρα" του Λέχαρ.
Ο αντιφατικός τίτλος απεικονίζει την ειρωνική διάσταση του έργου.
Σχετικά με την χρήση της μουσικής παρωδίας έχουν εκφραστεί διάφορες απόψεις: άλλοι θεωρούν ότι ο Μπάρτοκ εκφράζει την ενόχλησή του από τη μεγάλη απήχηση της 7ης Συμφωνίας του Σοστακόβιτς κι άλλοι ότι και οι δύο συνθέτες παρωδούν τη δημοφιλή οπερέτα του Λέχαρ.

Bartok: "Concerto for Orchestra" IV: Intermezzo interrotto.

Διευθύνει ο Eugene Ormandy