Η Άννα Πασών των Ρωσιών κι ο γκριζομάτης βασιλιάς της...

«Portrait of Anna Akhmatova», Nathan Altman/The Russian Museum, St. Petersburg

H  ρωσίδα ποιήτρια, η Άννα Αχμάτοβα, μια προσωπικότητα απαστράπτουσα, χαρισματική!
Έχει υμνηθεί από καλλιτέχνες της εποχής της, κυρίως ζωγράφους και ποιητές, που δεν μπόρεσαν να αντισταθούν στον ερωτισμό, τον αινιγματισμό της και την γοητεία της μυστικιστικής αύρας που εξέπεμπε.. .

Από εικαστικής πλευράς, ίσως πιο δημοφιλή είναι τα σκίτσα που τής είχε κάνει ο Μοντιλιάνι, που ως γνωστόν είχε ζήσει μαζί του ένα θυελλώδη έρωτα.
Κι ενώ ο καταραμένος Αμεντέο τη σκιτσάρει σαν ακροβάτισσα ή σαν Αιγύπτια θεά με δυο ασύμμετρα μάτια, θολά και κενά, το' να λες, να κοιτάζει τον έξω κόσμο και τ'άλλο την ψυχή,...στο παραπάνω πορτρέτο της, του Άλτμαν, που είχα την τύχη να θαυμάσω πέρυσι στην Αγία Πετρούπολη, η ποιήτρια γίνεται η άυλη και συγχρόνως γήινη μούσα του καλλιτέχνη και παρουσιάζεται ως «λακαρισμένη κούκλα».
Μαζί με τη θηλυκότητα του μοντέλου του, με τα γεμάτα ηδονή οστά να ξεχωρίζουν στο στέρνο της, ο ζωγράφος στοχεύει να μεταφέρει την πνευματική κοινωνία της, τονίζοντας τα ακονισμένα χαρακτηριστικά της.
Τα σταυρωμένα πόδια και χέρια της, υπογραμμίζουν την πρόκληση της ερωτικής διάθεσης και η χρυσοκίτρινη εσάρπα ριγμένη αθώα και πονηρά, άδολη ανάταση και ύπουλο βύθισμα στους ώμους που προεξέχουν...στη σχισμή του στήθους που παίζει κρυφτό με το άσπρο πέτο...

Στη μνήμη, φίλοι μου, της «Άννας Πασών των Ρωσιών», όπως έχουν αποκαλέσει την Άννα Αχμάτοβα, σας καλησπερίζω με μια παρέα αγαπημένων ρώσων...

Η Αχμάτοβα, που πέρασε στην αιωνιότητα σαν σήμερα 5 Μαρτίου 1966 μπορεί να μην είχε, παρά ελάχιστα βιβλία στο σπίτι που μεγάλωσε, όμως το γονίδιο υπήρχε στο DNA της από την λόγια προγιαγιά της...
Την ποίηση  την αγάπησε και μέσα από τα μάτια του πρώτου έρωτά της, μετέπειτα ενός εκ των συζύγων της, που ήταν ποιητής...
Φυσικά, ξεπέρασε κάθε προσδοκία η εξέλιξή της...

Θυμάμαι με είχε συγκινήσει η εκτός ελέγχου σχέση της με το νεαρό τότε ζωγράφο Μοντιλιάνι και την είχα ψάξει με αφετηρία αυτό...

*****

Μέσα σε τέσσερις μέρες και για να χαλαρώσει λίγο από τους εξαντλητικούς ρυθμούς σύνθεσης εκείνο το φθινόπωρο του 1916, ο Σεργκέι Προκόφιεφ αποφάσισε να μελοποιήσει κάποια ποιήματα.
Σε προηγούμενους κύκλους τραγουδιών του είχε προσεγγίσει μουσικά κλασικούς και ρομαντικούς ρώσους ποιητές (Πούσκιν, Λέρμοντοφ…)
Επιθυμούσε όμως να προσεγγίσει και σύγχρονους δημιουργούς.

Εκείνη την εποχή, η Αχμάτοβα με το λόγο της μετέδιδε την αίσθηση της νοσηρής ρωσικής κοινωνίας κι αποτελούσε μια πολλά υποσχόμενη νεαρή ελπίδα της ρωσικής ποιητικής τέχνης.
Επιλέγει λοιπόν 5 ποιήματά της, που όταν παρουσιάστηκαν μελοποιημένα προκάλεσαν μεγάλη αίσθηση με τον ίδιο τον Προκόφιεφ να συνοδεύει στο πιάνο.

Ο κύκλος τραγουδιών για υψίφωνο και πιάνο χαρακτηρίζονται από έντονη λυρική αύρα, τρυφερότητα και ζεστασιά.
Ακόμα και ο ίδιος ο Προκόφιεφ παραδέχθηκε ότι «μετά από αυτά τα τραγούδια, πολλοί θα πιστέψουν πως γράφω για πρώτη φορά λυρική μουσική».

Ο συνθέτης εμβαθύνει στο κείμενο της Αχμάτοβα και ενισχύει τις ιδέες και τα μηνύματά της με τα εκφραστικά μέσα του και τη λυρική γοητεία της μελωδικής γραμμής του...
Κι ενώ πολλοί μέχρι τότε είχαν ορίσει το έργο του τέτοιο, που δύσκολα βρίσκει κανείς θάλπος, τρυφερότητα, ή ρομαντισμό και συναίσθημα, ακούγοντας τα «Πέντε Ποιήματα της Akhmatova, Op. 27» φυσικά, αλλάζουν γνώμη…

Τα πέντε ποιήματα που συνιστούν τον κύκλο είναι:

1.The Room Was Filled With Sunlight 

2.Real Tenderness 

3.Memory of the Sun 

4.Good Day και

5.Grey-Eyed King

Για σήμερα προτείνω να ακούσουμε το τελευταίο ποίημα του κύκλου με τίτλο:

«Ο γκριζομάτης βασιλιάς»

Δόξα σοι, πόνο μου χωρίς διέξοδο και διαφυγή!

Ο γκριζομάτης χθες ο βασιλιάς έχει αποκοιμηθεί.

Μια φθινοπώρου βραδιά ήταν κόκκινη και πνικτική,

Ήρθε ο άνδρας μου και με αδιάφορη είπε φωνή:

“Ξέρεις, από το κυνήγι τον έχουνε φέρει νεκρό,

Βρήκαν το πτώμα δίπλα στης δρυός ένα δέντρο παλιό.

Κρίμα όμως τη βασίλισσα. Ήτανε νέος πολύ!

Σε μία νύχτα της έγινε άσπρο όλο το μαλλί”.

Πάνω στο τζάκι την πίπα του βρήκε αυτός και μετά

Βγήκε και πήγε στη νυχτερινή του δουλειά.

Τώρα θα πάω εγώ να ξυπνήσω την κόρη μου και τρυφερά

Θα κοιταχτώ στα ματάκια της γκρίζα γι’ άλλη μια φορά.

Έξω στο δρόμο θροΐζουν οι μέλαινες λεύκες μέσα στη σιγή

Και λένε: “Πια ο βασιλιάς σου σ’ ετούτο τον κόσμο δεν ζει”.

(μτφρ. Ξένια Καλαϊτζίδου)

Σε μια ιδιαίτερη ηχογράφηση…
Ερμηνεύει η υψίφωνος Γκαλίνα Βισνέφσκαγια, ενώ ο σύζυγός της, τσελίστας Μτσισλάβ Ροστροπόβιτς τη συνοδεύει στο πιάνο.

5 του Μάρτη, έφυγαν κι οι δυο...

Η Αχμάτοβα το '66 και δεκατρία χρόνια νωρίτερα ο φίλος της Προκόφιεφ...