"Μια πλανεύτρα Λοκαντιέρα μετά...μουσικής"

Ο Κάρλο  Γκολντόνι γεννήθηκε σαν σήμερα 25 Φεβρουαρίου 1707 στη Βενετία. Από μικρός ενδιαφέρθηκε για το θέατρο, τα παιχνίδια του ήταν οι μαριονέτες και τα διαβάσματά του θεατρικά έργα. Στο σχολείο αντί να ασχολείται με τα μαθήματά του διάβαζε ελληνικές και λατινικές κωμωδίες.

Ανανεώνοντας την Κομμέντια ντελ άρτε, κι εμπνευσμένος από τους ζωντανούς χαρακτήρες του Μολιέρου αναμόρφωσε την κωμωδία κι έστρεψε το μυθογραφικό ενδιαφέρον στην καθημερινότητα της εποχής του, δίνοντας πλήθος κωμωδιογραφιών.

Ανάμεσά τους η περίφημη: "ΛΟΚΑΝΤΙΕΡΑ".

Όπως γράφει ο ίδιος:

"Απ' όλες τις κωμωδίες που έχω σκαρώσει ως τώρα, θα τολμούσα να πω ότι αυτή είναι η πιο ηθική, η πιο χρήσιμη, η πιο μορφωτική. Άποψη, ωστόσο, που θα φανεί παράδοξη σε εκείνον που θα σταθεί να μελετήσει το χαρακτήρα της Λοκαντιέρας και θα πει ότι πουθενά αλλού δεν έχω σκιαγραφήσει γυναίκα πιο πλανεύτρα, πιο επικίνδυνη από αυτήν. 
Αλλά, όποιος συλλογιστεί το χαρακτήρα και το τι συμβαίνει στον Ιππότη, θα βρει ένα πολύ ζωντανό παράδειγμα ταπεινωμένης υπεροψίας και μια σχολή που διδάσκει να τρέπεται κανείς σε φυγή μπροστά στον κίνδυνο, για να αποφύγει την πτώση".


ΥΠΟΘΕΣΗ:


Το έργο έχει σαν κεντρικό τόπο εξέλιξης μία λοκάντα(κάτι σαν πανσιόν). Το κύριο πρόσωπο είναι γυναίκα, η γεμάτη τσαχπινιά και χάρες Μιραντολίνα (τ' όνομά της σημαίνει: ή "θαυμαστούτσικη") και γύρω απ' το πρόσωπό της πλέκεται όλη η δράση. Η λοκαντιέρα με καπατσοσύνη, θηλυκότητα και πονηριά εξασφαλίζει το εισόδημά της επωφελούμενη συγχρόνως και από τα δώρα των πελατών της, του Κόμη και του Μαρκήσιου, που είναι συγχρόνως ερωτευμένοι μαζί της. Ομως ο στόχος της Λοκαντιέρας είναι ο μισογύνης Ιππότης και επιστρατεύει όλες τις τεχνικές της για να την ερωτευθεί κι έπειτα να τον γελοιοποιήσει.

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ / ΣΚΗΝΗ 5η:

ΛΟΚΑΝΤΙΕΡΑ:Δούλη σας ταπεινή, αρχοντές μου!Ποιος από τους κυρίους με ζητεί;
ΜΑΡΚΕΖΟΣ: Σε ζήτησα εγώ, μα όχι εδώ πέρα!
ΛΟΚΑΝΤΙΕΡΑ: Και πού με θέλετε, ετσελλέντσα;
ΜΑΡΚΕΖΟΣ: Στην καμαρά μου!
ΛΟΚΑΝΤΙΕΡΑ: Στην καμαρή σας;Αν έχετε ανάγκην από τίποτε , θε να'αρθει ο καμαριέρης να σάς υπηρετήσει!
ΜΑΡΚΕΖΟΣ(προς τον Ιππότην): Πως σου φαίνεται αυτή η περηφάνια της;
ΙΠΠΟΤΗΣ: Αυτό που εσύ το λες περηφάνια, εγώ το λέω αυθάδεια και αδιαντροπιά!
ΚΟΝΤΕΣ: Αγάπη μου, μιραντολίνα, εγώ θα σου μιλήσω εμπρός στους άλλους για να μη σου δώσω την ενόχληση να ρθείς στην καμαρή μου.Κοίτα εδώ αυτά τα σκουλαρίκια!Σ'αρέσουν;Είναι διαμάντια, ξέρεις...
ΛΟΚΑΝΤΙΕΡΑ: ω, τα γνωρίζω!Καταλαβαίνω από διαμάντια, εγώ!
[...]Για ποιο λόγο θέλετε να μου χαρίσετε αυτά τα σκουλαρίκια;
ΚΟΝΤΕΣ: Εχουνε δέσιμο της μόδας!
ΛΟΚΑΝΤΙΕΡΑ: Δεν είναι σωστό να τα δεχτώ, κύριε!
ΚΟΝΤΕΣ: Αν δεν τα πάρεις, θα μου κακοφανεί!
ΛΟΚΑΝΤΙΕΡΑ: Δεν ξέρω τί να κάνω...Το συμφέρον μου απαιτεί να  με έχουν στην εύνοιά των οι πελάτες της λοκάντας μου...Για να μην κακοκαρδίσω τον κ.Κόντε, θα τα πάρω!
ΙΠΠΟΤΗΣ: Ω, θελειά και φούρκα!
ΚΟΝΤΕΣ(προς τον Ιπποτη):Τι λες γι'αυτή την εξυπνάδα και τη σπιρτοσύνη;
ΙΠΠΟΤΗΣ: Όμορφη εξυπνάδα! Σού τα καταχωνιάζει και δε σου λέει ούτε ευχαριστώ!
ΜΑΡΚΕΖΟΣ: Μα την αλήθεια σιορ Κόντε , σού ταιριάζει να σού πούνε και σ'ανώτερα!Να κάνεις ρεγάλα φανερά σε μια γυναίκα από ξιπασιά!
[...]
ΙΠΠΟΤΗΣ: Κυρα λοκαντιέρα, τα λινα και τα σεντόνια,που μου' στειλες, δεν μ αρέσουν!
ΛΟΚΑΝΤΙΕΡΑ: Θα σας βάλουμε καλύτερα, κύριε!Θα γίνει το θέλημά σας!Μα μπορούσατε να το ζητήσετε με ευγενικό τρόπο!
ΙΠΠΟΤΗΣ:Όπου πληρώνω τον παρά μου, δεν κάνω κοπλιμέντα!
ΚΟΝΤΕΣ:Συμπάθησέ τον!Είναι οχτρός θανάσιμος των γυναικώνε!
ΙΠΠΟΤΗΣ:Εϊ!για να σου πω!Δεν έχω καμμιά ανάγκη να με συμπαθήσει η αφεντιά της!
ΛΟΚΑΝΤΙΕΡΑ: Κακόμοιρες γυναίκες!Τι τάχα να τού κάνανε;Γιατί τόσο άπονος για μάς,κύριε ιππότη;..."

(Κ.Γκολντόνι:"Η Λοκαντιέρα", Μεταφρ.Ν.Ποριώτη/anemi)

***

ΜΟΥΣΙΚΕΣ ΕΜΠΝΕΥΣΕΙΣ:

Από το θεατρικό αυτο εμπνεύστηκαν τις όπερές τους οι: Σαλιέρι και Μαρτίνου.

1. "ΛΟΚΑΝΤΙΕΡΑ" του ΣΑΛΙΕΡΙ

Είναι άδικο που ο Αντόνιο Σαλιέρι έχει μείνει στην ιστορία ως αντίζηλος, προσωπικός εχθρός και πιθανός δολοφόνος του Μότσαρτ κι όχι για την παρουσία του στη μουσική ζωή της Ευρώπης.
Να θυμίσουμε πως ο Σαλιέρι βοήθησε σημαντικά στην ανάπτυξη του μελοδράματος του 18ου αιώνα και κυριάρχησε στην ιταλόγλωσση όπερα στην Αυστρία.
Η Λοκαντιέρα του σε 3 πράξεις είναι σε λιμπρέτο του Domenico Poggi , κι έκανε πρεμιέρα στο Burgtheater της Βιέννης το  1773.
Ο Σαλιέρι πλάθει μια υπέροχη όπερα που γνώρισε τεράστια και πρωτόγνωρη για τα δεδομένα της εποχής, επιτυχία από την πρώτη παράσταση, αφού η υποδοχη από κοινό και κριτικούς ήταν εκπληκτική, με τις παραστάσεις να συνεχίζονται και εκτός αυστριακών συνόρων, Γαλλία, Ιταλία, Γερμανία. Ωστόσο στην πορεία έπεσε σε αφάνεια μέχρι το 1989 που ξανανέβηκε στη σύγχρονη εποχή στη Βρετανία.
Ο συνθέτης προσεγγίζει ισορροπημένα λιμπρέτο και μουσική,  εστιάζει στην ανάδειξη των αξιών και της ηθικής που υπογραμμίζει ο συγγραφέας  και προσπαθεί με έξυπνα μοτίβα να πλάσει τους χαρακτήρες που καταγγέλλουν την αλαζονεία της αριστοκρατίας ενάντια στην εμφάνιση της αστικής τάξης, αλλά και την γυναικεία υποκρισία.
Ανάλαφρη, ενθουσιώδης, χαριτωμένη παρτιτούρα, δυναμικοί οι διάλογοι, ο Σαλιέρι συνδυάζει με θαυμαστή μαεστρία συναίσθημα και λογική.

Aκούμε την Ουβερτούρα σε Ρε μείζονα:

Antonio Salieri: "La locandiera", Overture:

2. "ΜΙΡΑΝΤΟΛΙΝΑ" του ΜΑΡΤΙΝΟΥ

Ο ίδιος ο Μπόχουσλαβ Μαρτίνου  προσάρμοσε το κείμενο, στην όπερά του, που παρουσιάστηκε το 1959 στο Εθνικό Θέατρο της Πράγας
Στο έργο του , που θυμίζει όπερα μπούφα ενσωματώνει εκτεταμένα  μέρη ομιλούμενου διαλόγου.
Ο Μαρτίνου κινείται σε νεοκλασικό στυλ, με χρήση μαδριγαλίων και γαλλικών μελωδιών με τα οποία  πετυχαίνει να αποδώσει τις πνευματικές και ειρωνικές  αναφορές του συγγραφέα.
Το ακροατήριο απολαμβάνει  τη φάρσα, καθώς εύστοχα εναλλάσσει τα ρετσιτατίβι με τα ορχηστρικά μέρη, τις άριες και τα ντουέτα, δίνοντας  συναρπαστική και  ελκυστική μουσική, μεγάλο μέρος της οποίας βασίζεται σε παραδοσιακούς ιταλικούς χορούς, όπως στον πρόλογο της 3ης πράξης απ'όπου προτείνω να ακούσουμε το ρυθμικό, κεφάτο "Saltarello".

Bohuslav Martinu: "Mirandolina, Saltarello"

Πηγές: Κ.Γκολντόνι:"Η Λοκαντιέρα", Μετ. Α. Σακελλαρίου, εκδ Δωδώνη, "Λοκαντιέρα" Μτφρ.Ν.Ποριώτη/anemi, Καλ. Ραπανάκη, εφημ.Νίκη, 1996, classicstoday, bsecs.org.uk.