Μοντεβέρντι: "Ο θρήνος της Αριάδνης"

"Φιγούρα που μαρμάρωσε βακχίδας, η Αριάδνη μακριά αγναντεύει αυτόν, κι αλί, σε κύματα από έγνοιες παραδέρνει. Κανείς δεν ήταν εκεί, αναφωνεί η  Αριάδνη, όταν αντί για το κορμί του αγαπημένου ψηλαφεί στο σκοτάδι το άδειο κρεβάτι. Μορφή παγωμένη...[...] 

Μα μπρος στον θάνατο τα μάτια μου δεν θα νωθρέψουν και οι αισθήσεις δεν θ’ αφήσουνε το κουρασμένο σώμα, πριν να ζητήσω απ’ τους θεούς ποινή της προδοσίας..."

(Επύλλιο 64, Κάτουλλος)

"Ariadne in Naxos", Joseph Southall

Η Αριάδνη είναι εκείνη, που το όνομά της έχει συνδεθεί με το Θησέα, το Μινώταυρο και το Διόνυσο.

Ας θυμηθούμε  λίγο το ΜΥΘΟ:

Στον πόλεμο μεταξύ Κρητών και Αθηναίων για το φόνο του Ανδρόγεω, γιου του Μίνωα,νίκησε ο Μίνωας.Έτσι, ως ποινή των Αθηναίων όρισε κάθε εννιά χρόνια εφτά νέοι Αθηναίοι και εφτά νέες Αθηναίες να στέλνονται στην Κρήτη και να κατασπαράζονται από τον Μινώταυρο μέσα στον Λαβύρινθο. Ο Θησέας αποφάσισε να σαλπάρει για την Κρήτη και να θέσει τέλος στη ντροπιαστική αυτή εισφορά σε αίμα.
Στην Κρήτη γνώρισε την κόρη του Μίνωα, την Αριάδνη, και οι δύο νέοι ερωτεύτηκαν.
Η Αριάδνη τον έβαλε να υποσχεθεί ότι θα την έπαιρνε στην πατρίδα του και θα την παντρευόταν.
Μετά, του έδωσε ένα κουβάρι κλωστή, τον "Μίτο της Αριάδνης", ώστε όταν ο Θησέας έμπαινε στον λαβύρινθο να το ξετυλίγει, για να μπορέσει έπειτα, αφού σκοτώσει τον Μινώταυρο, να βρει την έξοδο.
Πράγματι, έτσι κι έγινε! Ο Θησέας σκότωσε το Μινώταυρο κι έφυγε από την Κρήτη παίρνοντας μαζί του την Αριάδνη.

Ερυθρόμορφη στάμνος του Ζωγράφου της Αριάδνης, περίπου 400-390 π.Χ..,
όπου παριστά το Θησέα να εγκαταλείπει την Αριάδνη που κοιμάται.
Από πάνω της η Αθηνά και ο Ύπνος.
Μουσείο Καλών Τεχνών, Βοστόνη

Στο ταξίδι  έκαναν μία στάση στη Νάξο.

Εκεί, στο όνειρο του Θησέα εμφανίστηκε ο θεός Διόνυσος και του είπε ότι έπρεπε να φύγουν από το νησί χωρίς την Αριάδνη, αφού ήταν γραφτό να μείνει εκεί και να γίνει γυναίκα του.

"Με το καράβι του Θησέα σ’ αφήσαμε στη Νάξο γυμνή,

μ’ ένα στα πόδια σου θαλασσινό σκουτί. 

Σε ποιες σπηλιές εκρύφθηκες και πώς να σε φωνάξω,

κουστάρω κι’ όλο με τραβάει μακριά το γκαραντί.

(από το ποίημα "Αριάδνη στη Νάξο" του Ν.Καββαδία)

Η Αριάδνη, όταν το επόμενο πρωί ξύπνησε και διαπίστωσε τη φυγή του Θησέα και πως την είχε εγκαταλείψει αρρώστησε από τον καημό της και στο τέλος αυτοκτόνησε, πέφτοντας στη θάλασσα ή κατ'άλλους κρεμάστηκε...

Η ΑΡΙΑΔΝΗ του ΜΟΝΤΕΒΕΡΝΤΙ:

Η εγκατάλειψη της Αριάδνης από τον αγαπημένο της Θησέα στο νησί της Νάξου αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για αρκετούς συνθέτες, αρχής γενομένης από τον Κλαύδιο Μοντεβέρντι.
Ο θρήνος της Αριάδνης του Moντεβέρντι, στην οπερατική του μορφή αποτέλεσε ένα έργο ορόσημο για την εποχή του καθώς υπήρξε πρότυπο εκφραστικότητας!
Η "Αριάδνη" είναι από τα πρώτα μελοδράματα της μπαρόκ περιόδου.Το έργο παρουσιάστηκε για πρώτη φορά σαν σήμερα 28 Μαΐου το 1608,  στην αυλή του Δούκα στη Μάντοβα για τους βασιλικούς γάμους.

Όλη η μουσική έχει χαθεί εκτός από το "Lamento d'Arianna" (Ο θρήνος της Αριάδνης), αντίθετα από το λιμπρέτο του Οττάβιο Ρινουντσίνι που σώζεται και στηρίχτηκε σε διάφορες κλασικές πηγές, όπως οι "Ηρωίδες" του Οβίδιου.
Ένα νεανικό έργο του Λατίνου ποιητή, σύνολο ερωτικών επιστολών, απ'τις οποίες η 10η ειναι της Αριάδνης προς τον Θησέα.

Η όπερα γνώρισε θριαμβευτική επιτυχία!
Τον πρωταγωνιστικό ρόλο υποδύθηκε η "La Florinda", η μεγάλη ντίβα της εποχής, Virginia Ramponi-Andreini, που συγκίνησε το κοινό με το "Lamento" της, παρότι είχε μάθει το ρόλο μέσα σε μόλις έξι ημέρες!!Σύμφωνα μάλιστα με φυλλάδες της εποχής απέδωσε το ρόλο της "εκ βάθους καρδίας".
 Ο ποιητής Giambattista Marino, που παρακολούθησε την παράσταση της Μάντοβα, έγραψε:

"Έτσι, ω! Mάντοβα, άκουσες τη Florinda 
εκεί στα θέατρα κάτω απ' τις στέγες τις βασιλικές, 
που τα σκληρά, εξέφρασε, της Αριάδνης βάσανα
αντλώντας από μύριες καρδιές, άπειρους αναστεναγμούς!" 


O ίδιος ο Moντεβέρντι δε,  θεωρούσε ιδανικότερη την  ερμηνεία-προσέγγιση της Andreini, όσον αφορά τον φυσικό τρόπο έκφρασης  συναισθημάτων μέσω της μουσικής.

Ο Μοντεβέρντι  δημοσίευσε το "Θρήνο" ανεξάρτητα από την όπερα:
Αρχικά το 1614 σε μορφή μαδριγαλίου για 5 φωνές.
Μετά από μια δεκαετία  ως άρια  και, τέλος, το 1641, ως ιερό ύμνο: "Lamento della Madonna".
Αυτή η επιλογή του συνθέτη, συνέβαλλε στη διάσωση του μέρους αυτού.

Το ακούμε στη σολιστική μορφή του από την Anne Sofie von Otter. 

Monteverdi: "Lamento d'Arianna":

Και σε μορφή μαδριγαλίου από το περίφημο σύνολο Les Arts Florissants.

Monteverdi: "Lamento d'Arianna":

Για την επίδραση του μύθου της Αριάδνης στην Τέχνη μπορείτε να διαβάστε κι ένα άλλο άρθρο μου εδώ.

To κείμενο έχει δημοσιευτεί ως μέρος εκτενέστερου άρθρου στο ιστολόγιο: listenclassicalmusiccs.blogspot.com