Καρλ Μαρία φον Βέμπερ: "Ευρυάνθη"

Γεννήθηκε σαν σήμερα, 18 Νοεμβρίου 1786 και θεωρείται ο δημιουργός της ρομαντικής γερμανικής όπερας και προάγγελος του Ρίχαρντ Βάγκνερ.

Ο Καρλ Μαρία Φον Βέμπερ, που τιμάμε σήμερα υπήρξε ένας θεατράνθρωπος, καθώς μεγάλωσε σε περιβάλλον  "θεατρικού μπουλουκιού". Η μητέρα του ήταν τραγουδίστρια και ο πατέρας του έπαιζε βιολί και ηγείτο ενός μικρού, επαρχιακού θεατρικού θιάσου, με αποτέλεσμα ο Βέμπερ να αποκτήσει εξαιρετική γνώση της σκηνής που αργότερα θα του φαινόταν εξαιρετικά χρήσιμη...Στοιχείο της ζωής του, που ταυτίζεται με αντίστοιχο του Βάγκνερ.

Λόγω της φύσης του επαγγέλματος της οικογένειας, τα ταξίδια ήταν συνεχή, όμως αυτό δεν εμπόδισε τον Καρλ Μαρία να μελετά μουσική και μάλιστα στην ηλικία των 11 ετών να θεωρείται  εξαιρετικός  βιρτουόζος του πιάνου.

Σπούδασε επίσης μονωδία και σύνθεση με τον αδερφό του Χάυντν, Μίχαελ, ο οποίος τον έφερε κοντά στο ρεύμα "Θύελλα και ορμή".

Το πρώτο έργο του ήταν μια σονάτα για πιάνο που παρουσίασε στα δώδεκα, ενώ  το πρώτο του μελόδραμα ανέβηκε όταν ο Βέμπερ ήταν δεκατεσσάρων ετών. 

Αναζητώντας τρόπους ώστε να δημιουργήσει μια λαϊκή-εθνική όπερα, ο Βέμπερ στράφηκε στην γερμανική λογοτεχνία και τους θρύλους της χώρας του.  

Αξιοποιεί κάθε στοιχείο που συλλέγει...Δραματικές - ερωτικές  ιστορίες,  φανταστικό στοιχείο, σύνδεση των στοιχείων της φύσης και τον κόσμο των υπεργήινων πνευμάτων με τα ανθρώπινα συναισθήματα. Προβάλλει την ιδέα της λύτρωσης, τις αντιθέσεις φωτός και σκότους, καθώς και σκηνές λαϊκών ομάδων που εκπροσωπούσαν και το επιζητούμενο λαϊκό πολιτισμικό αγαθό της γερμανικής παράδοσης.

Ο τρόπος έκφρασής του είναι άφθαστης ομορφιάς, διακρίνεται για τη μελωδικότητά του και εμφανίζει έναν πρωτόγνωρο πατριωτισμό, που με την πρωτοφανή δεινότητά του στην ενορχήστρωση  τον καθιστούν εθνική μορφή της Γερμανίας κι αποκτά ασύλληπτη φήμη και δόξα. 

Σήμερα θα ασχοληθούμε με τη δεύτερη κατά σειρά όπερά του, την "Ευρυάνθη".

Πρόκειται για ρομαντική όπερα, το  λιμπρέτο  της οποίας γραμμένο από την  γερμανίδα ποιήτρια και θεατρική συγγραφέα, Χελμίνα φον Τσέζι, βασίστηκε σε θρύλο  του 13ου αι. σχετικά με τον  ιππότη  Gerard και την ενάρετη πριγκίπισσα Eυρυάνθη, ανάμικτη με στοιχεία από έργα του Βοκκάκιου και του Σαίξπηρ.

Ο συνθέτης μουσικά κινείται στην παράδοση του ζίνγκσπιλ*, στο οποίο κατ΄ουσίαν αναμόρφωσε  τα μουσικοδραματουργικά στοιχεία του.

[*Ζίνγκσπιλ είναι είδος που  χαρακτηρίζεται από προφορικό διάλογο που εναλλάσσεται με μουσικά σύνολα, (τραγούδια, μπαλάντες, άριες), κωμικού ή ρομαντικού χαρακτήρα και συχνά περιλάμβανε φανταστικά πλάσματα ή στοιχεία μαγείας]

Καθώς παραπάνω αναφέραμε πως ο Βέμπερ θεωρείται προάγγελος του Βάγκνερ, θα πρέπει να επισημάνουμε πως στην  "Ευρυάνθη" του  βασίστηκε ο δεύτερος για τη σύνθεσή του: "Λόενγκριν". Συχνή είναι η χρήση του λάιτ-μοτίβ και από τον Βέμπερ , ενώ πολλοί μουσικολόγοι θεωρούν την Ευρυάνθη "ανώτερη" υφολογικά και μουσικά από τον αντίστοιχο Βαγκνερικό "Λόενγκριν".

Μουσικά η όπερα του Βέμπερ θεωρείται εξαιρετική, παρότι  το λιμπρέτο χαρακτηρίζεται αβαθές.

Η ΥΠΟΘΕΣΗ:

Οι δυο πρίγκιπες,  Aντολάρ και Λυσιάρτ, στοιχηματίζουν γα την αρετή της Ευρυάνθης, αρραβωνιαστικιάς του πρώτου.  Η Eγκλαντίνη, που είναι ερωτευμένη με τον Aντολάρ σχεδιάζει με τη βοήθεια του Λυσιάρτ να συκοφαντήσει την Ευρυάνθη. Γνωρίζει το μυστικό σχετικά με την αυτοκτονία της αδελφής του Aντολάρ, Έμμας η οποία  όταν έχασε στον πόλεμο τον αγαπημένο της, αυτοκτόνησε πίνοντας δηλητήριο που περιείχε το δαχτυλίδι της, με το οποίο έχει ταφεί.
Η ψυχή της δεν μπορεί να αναπαυτεί, εκτός αν  το δαχτυλίδι πλυθεί με τα δάκρυα ενός  αγνού κοριτσιού.  Οι δυο δολοπλόκοι εκμεταλλεύονται το μυστικό. Πηγαίνουν στον τάφο, παίρνουν το δακτυλίδι, που αποτελεί για τον  Aντολάρ πειστήριο πως η αγαπημένη του τον απάτησε...
Αποφασίζει να σκοτώσει την άπιστη Ευρυάνθη, όμως δεν έχει το κουράγιο...
Όταν αποκαλύπτεται η αλήθεια, οι δυο ερωτευμένοι νέοι πέφτουν ο ένας στην αγκαλιά του άλλου και συγχρόνως η ψυχή της Έμμας γαληνεύει, καθώς τα δάκρυα χαράς της Ευρυάνθης βρέχουν το δαχτυλίδι...

1. Η Ουβερτούρα, που δομείται πάνω σε θέματα της όπερας θεωρείται αριστούργημα και είναι το πλέον εκτελούμενο μέρος της σύνθεσης...

Weber: "Euryanthe - Overture" / Erich Kleiber:

2. Τη μουσική του Βέμπερ και συγκεκριμένα την "Ευρυάνθη" του θαύμαζε κι ο Βίκτωρ Ουγκώ...Μάλιστα, στους "Αθλίους" του αναφέρεται επαινετικά στην όπερα:

"...Ο Αγιάννης έφυγε, δίνοντας υπόσχεση πως θα επέστρεφε σε μερικές μέρες. Η Κοζέτ πέρασε τη νύχτα μόνη στο σαλόνι. Για να σπάσει τη μονοτονία, έκατσε στο πιάνο.Έπαιξε και τραγούδησε το χορωδιακό "Κυνηγοί περιπλανώνται στο δάσος" από την όπερα "Ευρυάνθη" του Βέμπερ, ίσως το ομορφότερο μουσικό μέρος που έχει συνθέσει!..."

(Βίκτωρ Ουγκό: "Οι Άθλιοι", σελ 799)

Weber: Euryanthe,  Hunters’ Chorus:

3. Ο Sigismond Thalberg υπήρξε συνθέτης και ένας από τους πιο διακεκριμένους βιρτουόζους πιανίστες του 19ου αι. ισαξιος των Σοπέν και Λιστ.
Συχνά έγραφε παραλλαγές πάνω σε θέματα αγαπημένων μελοδραμάτων. Έτσι, το 1828 και πάνω σε μοτίβα απο την "Ευρυάνθη" του Βέμπερ δημοσίευσε το έργο του "Op. 1", με τίτλο: "Fantaisie et Variations sur des différens Motifs de l'opéra Euryanthe", που θα ακούσουμε στην εκδοχή για πιάνο με 4 χερια:

Thalberg: "Fantasie et Variations sur Euryanthe de Weber" :

Για τον Βέμπερ μπορείτε να διαβάσετε και παλιότερο κείμενο εδώ.