Μια Μοτσάρτια ιδέα από το μύθο του Ιδομενέα....

"Η επιστροφή του Ιδομενέα", Gamelin, Mουσείο: Palais Niel, Τουλούζ)

Στο Αιγαίο, από την Τροία μέχρι την όμορφη Κρήτη ταξιδεύουμε νοερά σήμερα, παρέα με τον ταλαίπωρο Ιδομενέα και τις περιπέτειές του, φίλοι μου!

Ο Ιδομενέας ήταν βασιλιάς της Κρήτης, εγγονός του Μίνωα, συμμετείχε και διακρίθηκε για τη γενναιότητα και την ανδρεία του στον πόλεμο της Τροίας.                                     
Το όνομά του σύνθετο από τις λέξεις Ίδη και μένος(οργή, δύναμη),δηλαδή η δύναμη της Ίδης.
Στην Ιλιάδα του Ομήρου,αναφέρεται μεταξύ των πρώτων  Ελλήνων στρατηγών και  ένας από τους πιο έμπιστους συμβούλους του Αγαμέμνονα. Υπήρξε καρδιακός φίλος του Αίαντα του Τελαμώνιου. Ήταν ένας από τους κύριους υπερασπιστές του ελληνικού στρατού και μάλιστα αγωνίστηκε και απέκρουσε με τους άντρες του την επίθεση του Έκτορα.
Επίσης αναφέρεται πως ήταν ένας από εκείνους, που κρύφτηκαν μαζί με  τους Αχαιούς στο Δούρειο Ίππο.
Ενώ σύμφωνα με τον Όμηρο, ο Ιδομενέας επέστρεψε στην Κρήτη σώος και αβλαβής, χωρίς περιπέτειες στο ταξίδι της επιστροφής του, από το Βιργίλιο μαθαίνουμε ότι γυρνώντας από τον πόλεμο, το πλοίο του έπεσε σε μεγάλη θύελλα. Ο Ιδομενέας τότε για να σώσει το πλοίο, τους άντρες και τον εαυτό του ζήτησε τη συνδρομή του θεού της θάλασσας, Ποσειδώνα, κάνοντάς του ένα βαρύ όρκο!
Έτσι, ο θαλασσοδαρμένος Ιδομενέας, σώζεται αφού πρώτα, ο Θεός, δέχεται από τον ικέτη του ως αντάλλαγμα της ζωής του, τη θυσία του πρώτου ανθρώπου που θα συναντήσει στη στεριά.
Όμως, τι συμφορά! Όταν πάτησε την κρητική γη, ο πρώτος που αντίκρυσε ήταν ο γιος του, ο Ιδάμανθυς!
Το δίλημμα ήταν τεράστιο.Από τη μια η πατρική αγάπη του, από την άλλη ο όρκος στον κυανοχαίτη Ποσειδώνα.
Θα ήταν ασέβεια μεγάλη να αθετήσει το λόγο του και να καταπατήσει τον όρκο, που είχε δώσει στον ευρυκρείονα θεό!Κι έτσι κάνοντας πέτρα την καρδιά του θυσίασε το παλικάρι.
Αυτή η πράξη του προκάλεσε την οργή των υπολοίπων ολύμπιων  θεών, που έστειλαν λοιμό στη χώρα κι έτσι οι κάτοικοι αποφάσισαν να τον εξορίσουν.Έτσι, τον έστειλαν στην Καλαβρία της  Ιταλίας  και στη συνέχεια στην Κολοφώνα της Μικράς Ασίας, όπου και πέθανε.

Βλέπουμε, λοιπόν, πως  "οι θεοί δεν διαπραγματεύονται".
Μια αλήθεια, που ο βασιλιάς Ιδομενέας βίωσε με το σκληρότερο τρόπο...

Από την αγαπημένη μου μυθολογία, ο Ιδομενέας είναι από τους ήρωες που πραγματικά συμπονώ.
Κι από το μύθο του  εμπνεύστηκε ο μεγάλος κλασικός Μότσαρτ, την όπερά του "Ιδομενέας, ο βασιλιάς της Κρήτης", που έγραψε σε ηλικία 25 χρονών.

Δεν σάς κρύβω, πως ανακουφίζομαι που, "ποιητική αδεία", παραποιεί την εξέλιξη και  δίνει αίσιο τέλος στο μύθο, χάρη στο πνεύμα του Διαφωτισμού που τον διέπνεε.   
           
Η Όπερα, που έκανε πρεμιέρα σαν σήμερα 29 Γενάρη 1781 στο Hoftheater του Μονάχου διαδραματίζεται στην αυλή της μινωικής Κρήτης όταν ο Ιδάμανθυς έχει επιστρέψει από την Τροία κρατώντας αιχμάλωτη την τρωαδίτισσα πριγκίπισσα, Ίλια.
Οι δύο νέοι φλέγονται από ανομολόγητο έρωτα ο ένας για τον άλλο.
Όμως,ερωτευμένη με τον Ιδάμανθυ είναι και η Ηλέκτρα, κόρη του βασιλιά των Μυκηνών, Αγαμέμνονα. Η ζήλια θεριεύει μέσα της, όταν διαισθάνεται την προτίμηση του νέου για την τρωαδίτισσα κόρη.
Ο Ιδομενέας φτάνει στην Κρήτη.Αποσιωπώντας τον μυστικό του όρκο, αποφασίζει να απομακρύνει το γιο του με το πρόσχημα να συνοδεύσει την Ηλέκτρα στο Άργος.Πριν προλάβουν να αναχωρήσουν, ξεσπά μεγάλη θύελλα και εμφανίζεται ένα θαλάσσιο τέρας που τρομοκρατεί το λαό.
Ο βασιλιάς συντετριμμένος, ομολογεί ότι πρέπει να θυσιάσει το γιο του για να ικανοποιηθεί ο θαλάσσιος θεός. Το γεγονός προκαλεί μέγα θρήνο στο λαό.

Aπό τα σκηνικά της πρεμιέρας

Στο ναό οι προετοιμασίες για τη θυσία έχουν ξεκινήσει όταν έρχεται η χαρμόσυνη είδηση από τη χορωδία που αναγγέλλει ότι ο Ιδάμανθυς σκότωσε το θαλάσσιο τέρας και ελευθέρωσε τους Κρήτες από το φόβο.
Η θυσία όμως πρέπει να γίνει. Η Ίλια προσφέρεται να θυσιαστεί μαζί με τον αγαπημένο της, όταν ο από μηχανής θεός Ποσειδώνας, ικανοποιημένος από το σεβασμό του Ιδομενέα, έρχεται  να δώσει τη λύση του δράματος, απαγγέλλοντας το χαρμόσυνο "Βασιλιάς της Κρήτης δεν είναι πια ο Ιδομενέας αλλά ο Ιδάμανθυς και γυναίκα του η Ίλια".



Τα μέρη της όπερας, δραματικά και μουσικά, διακρίνονται για τη λαμπρότητα και την εκφραστικότητά τους. Ξεχωρίζω, όμως, το μέρος εκείνο, όπου ο Ιδομενέας αποκαλύπτει το μυστικό του όρκο, το πλήθος αντιδρά στην αποκάλυψη και συγκλονισμένο καταθέτει τα συναισθήματά του στο χορωδιακό : "Oh, voto tremendo-Ω,τρομερέ όρκε!"

"Oh voto tremendo!Spettacolo orrendo!

Già regna la morte,D'abisso le porte

Spalanca crudel".

Μεγαλειώδη τα συναισθήματα που δημιουργεί και όλα συγκλίνουν στην αίσθηση της ψυχικής συντριβής!Όμως, λιμπρέτο και Μότσαρτ, όπως και στην αρχαία τραγωδία, δίνουν τη λύση, υπερθεματίζοντας την αγάπη, το σεβασμό προς το θείο και νικούν.
Η ψυχή του Ιδομενέα αγαλλιάζει, που με τη φωνή του τενόρου τραγουδά την άρια "Torna pace al core-Η ειρήνη επιστρέφει στην καρδιά μου".                  
         

Ο λαός επευφημεί τους δύο νέους κατά την τελετή του γάμου και της στέψης, τραγουδώντας το περίφημο χορωδιακό φινάλε "Scenda, Amor-κατέβα,έρωτα!":