"Αλέξανδρος Νιέφσκυ, ο ηγέτης της ρωσικής λαϊκής παράδοσης"

"Η Μάχη του Νέβα-Alexander Nevsky Fighting the Swedes", Boris Artemievich Tchorikov

[Με αφορμή το σημερινό εορτασμό του Αγίου της Ρωσικής Εκκλησίας Αλεξάνδρου Νιέφσκι]

Ο Αλέξανδρος Γιαροσλάβιτς Νιέφσκι είναι μία από τις σημαντικότερες προσωπικότητες της μεσαιωνικής Ρωσίας και άγιος της Ρωσικής Εκκλησίας.
Υπήρξε ηγέτης σε μια πολύ δύσκολη περίοδο για τον ανατολικό σλαβικό κόσμο.
Ο Νιέφσκυ είναι ο ηγέτης που μέσα από ατέλειωτες μάχες κι αγώνες κάνει το ρωσικό λαό να πιστέψει στη νίκη, να ενισχυθεί το εξασθενημένο ηθικό του!
Και μόνο το όνομά του ήταν αρκετό να προκαλεί απροσμέτρητο ενθουσιασμό και να σκορπίζει τον φόβο στους αντιπάλους.
Η ζωή και οι νικηφόρες μάχες του μεταφέρονται στη μεγάλη οθόνη με την ομώνυμη, επική ταινία του Σεργκέι Αϊζενστάιν "Αλέξανδρος Νιέφσκι", με τις εικόνες και τους ήχους να συνδυάζονται με τις θαυμάσιες μουσικές συνθέσεις του Προκόφιεφ.
Ένα από τα αριστουργήματα του σοσιαλιστικού ρεαλισμού, αλλά και του παγκόσμιου κινηματογράφου με τη μουσική να "προηγείται κι έπεται της εικόνας, σε μια οπτικο-ακουστική αντίστιξη", όπως έγραψαν οι κριτικοί.


Η καντάτα "Alexander Nevsky Op. 78" παρουσιάστηκε το 1939 υπό τη διεύθυνση του Προκόφιεφ και έτυχε θερμότατης υποδοχής!

"Μάχη του Νέβα",  η θρυλική σκηνή με τους αγίους πρίγκιπες Μπόρις και Γκλεμπ
να κωπηλατούν σε βάρκα για να βοηθήσουν το Νιέφσκι στη μάχη.
(Λεπτομέρεια από εικόνα -δημιουργία αγνώστου- του 17ου αι.  που απεικονίζει
τον Άγιο Αλέξανδρο Νιέφσκι με σκηνές από τη ζωή του) 

Αναπτύσσεται σε 7 κινήσεις και είναι στη ρωσική γλώσσα πλην δύο μερών που ακούγονται στα λατινικά.
Δυο από τα μέρη που η ακρόασή τους με γεμίζει δέος και μού προκαλεί ρίγη ενθουσιασμού είναι το 2ο και 5ο, "Το τραγούδι του Νιέφσκι, μάχη του Νέβα" και η "Μάχη των Πάγων", αντίστοιχα.
Το δεύτερο ακούγεται στη λατινική γλώσσα.


Το μέρος της καντάτας με τίτλο "Τραγούδι για τον Αλέξανδρο Νιέφσκι" αντιπροσωπεύει τη νίκη του πρίγκιπα Αλέξανδρου στη "Μάχη του Νέβα".

 Ο μόλις 20 ετών Αλέξανδρος νίκησε τις δυνάμεις των Σουηδών, που κατόπιν σχεδίου του τούς εγκλώβισε στη συμβολή του Νέβα, τους επιτέθηκε αιφνιδιαστικά τη νύχτα (15 Ιουλίου 1240), οπότε δεν πρόλαβαν να βγουν από τα πλοία τους με τον Αλέξανδρο να θριαμβεύει!

 Έκτοτε έλαβε το προσωνύμιο "Νιέφσκι" (δηλαδή: του Νέβα).

Aπό την ηχογράφηση του 1966 με τον Yevgeny Svetlanov 

να διευθύνει την USSR Symphony Orchestra:

Αδιαμφισβήτητα το αποκορύφωμα της καντάτας αποτελεί η μεγαλύτερη σε χρονική διάρκεια 5η κίνηση με τίτλο "Η μάχη των Πάγων"!

Αναμνηστικό νόμισμα για την 750ή επέτειο της νίκης του Νιέφσκι στη Μάχη των πάγων:

Αντιπροσωπεύει την τελική σύγκρουση του Nevsky με τους Τεύτονες Ιππότες στην παγωμένη λίμνη Πέιπους την 5η Απριλίου 1242.

Σύμφωνα με ρωσικά χρονικά της εποχής, ο Νιέφσκυ παρέσυρε πάνω στη λίμνη τους αντιπάλους.
Οι τεύτονες ιππότες, εξουθενωμένοι αδυνατώντας να ελιχθούν σωστά με τα άλογά τους επάνω στον πάγο, άρχισαν να υποχωρούν ατάκτως με το λεπτό στρώμα πάγου να καταρρέει από το βάρος του οπλισμού τους και πολλοί πνίγηκαν.

Η κίνηση ξεκινά με ένα γαλήνιο θέμα, που εκπροσωπεί την αυγή την ημέρα της μάχης, ενώ ακολουθεί ένα τμήμα μάλλον ενοχλητικό και "κακόηχο", έκφραση της άγριας συμπλοκής.
Χάλκινα πνευστά παιανίζουν το νικηφόρο αποτέλεσμα, ενώ ακολουθεί ένα ήσυχο, κατευναστικό φινάλε, με τη μουσική να ιερουργεί συνοδευτικά την ανύψωση των ψυχών των νεκρών στρατιωτών στα ουράνια...

"Η μάχη των πάγων" από επετειακή έκδοση γραμματοσήμου (1992) για τα 750 χρόνια από τη μάχη 

Η μάχη των πάγων, αποφασιστική και η αντίσταση των Ρώσων κατά των άπληστων κατακτητών, λυσσαλέα!Οι νεκροί στο πεδίο της μάχης, πολλοί...Όλοι έπεσαν ένδοξα και με γενναιότητα υπέρ πατρίδος... 

Το πεδίο του θανάτου

Περπατά στο χιονισμένο πεδίο της μάχης..., 

στο  πεδίο του θανάτου. 

Αναζητά το ένδοξο γεράκι, 

η αρραβωνιαστικιά aυτού του νεαρού, γενναίου άνδρα.

Κάποιοι πέσανε από σπαθί, κι άλλο από βέλη

χύσανε το αίμα τους 

στα λαμπρα χώματα της ρωσικής γης.

Αυτού, που πέθανε για την πατρίδα, 

θα φιλήσω τα νεκρά του μάτια. 

Και για όσους έζησαν θα 'μαι  σύζυγος  πιστή

και γλυκιά ερωμένη.

Δεν επιλέγω τον άνδρα για την ομορφιά του 

η γήινη ομορφιά τελειώνει. 

Επιέγω γι'αντρα μου τον ισχυρό!

Τιμή στο "γεράκι"!

-απάντησε στο κάλεσμά μου...

Το μέρος της καντάτας μετά τη Μάχη των Πάγων  αποτελεί ένα θρήνο για τους ήρωες -νεκρούς. Γι'αυτό ο Προκόφιεφ επιλέγει να χτίσει την ελεγειακή μελωδία του στην κλίμακα της ντο ελ., κλίμακα που θεωρείται μέσο έκφρασης πένθους, κατεξοχήν  ήδη από την εποχή του Μπετόβεν. Για τους συνθέτες η κλίμακα αυτή αντιπροσωπεύει  την οδύνη και τον πόνο για τις απώλειες, την ψυχική θύελλα στις καρδιές όσων έμειναν πίσω...Επίσης η ντο ελ. θεωρείτο "τονικότητα ηρωικής διάθεσης"...
Το κείμενο αποδίδεται από τη νεαρή κοπέλα(επιλέχθηκε μέτζο σοπράνο, μια φωνή έντονης δραματικότητας και σκούρας απόχρωσης) που ανάμεσα στους νεκρούς προσπαθεί να βρει τον αγαπημένο της...

Prokofiev: "Alexander Nevsky: The Field of the Dead" / Obraztsova - Abbado: