Μουσικοί και Παιχνίδια με την τράπουλα...

 

"Joueurs de cartes", Theodoor Rombouts 

Η τράπουλα και τα παιχνίδια της κατά την περίοδο των γιορτών κάνουν αισθητή την παρουσία τους.

Έτσι, την παραμονή της Πρωτοχρονιάς, "για το καλό του χρόνου" παίζουμε ένα από τα δημοφιλέστερα τυχερά παιχνίδια, το "τριάντα ένα". 

Η τράπουλα προέρχεται από το ιταλικό "trappola", που σημαίνει "παγίδα".

Αποτελείται από τα "τραπουλόχαρτα"  και προήλθε από το ιταλικό παιχνίδι "ταρόκο", που παιζόταν με χοντρά  παραλληλόγραμμα χαρτιά με αριθμημένες φιγούρες τόσο για ψυχαγωγία, όσο και για κερδοσκοπία.

Πιθανή άποψη θεωρείται ότι τα παιγνιόχαρτα εμφανίστηκαν στην Αίγυπτο,  έχοντας επάνω τους θρησκευτικές απεικονίσεις,  και ότι τα τραπουλόχαρτα, αποτύπωναν συμβολικά την αρχέγονη γνώση, αποτελούσαν ένα μέρος της λατρείας του Αιγυπτίου θεού Τοθ και με τη βοήθειά τους μπορούσε να προβλεφθεί η μοίρα των ανθρώπων και το μέλλον τους, να δοθούν συμβουλές προς αυτούς και να εξηγηθεί η θέληση των θεών. 

Τα "Φύλλα της Τύχης" λέγονταν "Τάροκ" απ' όπου και η ονομασία Ταρό.

Τραπουλόχαρτα (1545)

Άλλη άποψη είναι ότι επινοήθηκαν  το 10ο αιώνα στην Ινδία και είχαν πολεμικές αναπαραστάσεις. 

Η περισσότερο κρατούσα άποψη, όμως, είναι αυτή που συνδέει την τράπουλα με την Κίνα, όπου μάλιστα, ως γνωστό, εφευρέθηκε και το χαρτί.

Τα παιγνιόχαρτα θεωρούνται εξέλιξη των κινέζικων ντόμινο, γιατρικού της πλήξης. 

Σύμφωνα με μια εκδοχή, ο Κινέζος αυτοκράτορας του 12ου αιώνα Σεν-Χο, ανέθεσε στους σοφούς του να βρουν ένα αντίδοτο στην πλήξη που ένιωθαν στο παλάτι οι τριακόσιες παλλακίδες του, οπότε και κάποιος σοφός του έφερε μια συλλογή από μικρές, ωραία διακοσμημένες, πλάκες από ελεφαντόδοντο, με τις οποίες, κατά τα λεγόμενά του, μπορούσαν να παιχτούν πολλά και διαφορετικά παιχνίδια. Τόσο ο αυτοκράτορας, όσο και οι παλλακίδες του, ενθουσιάστηκαν και, πλέον, το πρόβλημα της ανίας λύθηκε. 

Στην Ευρώπη η τράπουλα ήρθε από την Ασία. Είτε από τους Σταυροφόρους, είτε από τους Άραβες της Ισπανίας, είτε, πάλι από τους Σαρακηνούς ή τους Μαμελούκους.

Στα τραπουλόχαρτα υπήρχαν σύμβολα, όπως ο ήλιος, η σελήνη ή το σπαθί. Η τράπουλα των Μαμελούκων αποτελείτο από 52 φύλλα χωρισμένα σε τέσσερις σειρές (τα κύπελλα, τα νομίσματα, τα σπαθιά και τα μπαστούνια).

Στην κεντρική Ευρώπη οι τέσσερις σειρές ονομάζονταν: φύλλα, κουδούνια, βελανίδια και καρδιές.

Στην Ιταλία  υποτίθεται πως συμβόλιζαν, αντίστοιχα, τέσσερις μεσαιωνικές τάξεις: τους αγρότες, τους εμπόρους, τους ευγενείς και τον κλήρο.

Τελικά το σύστημα που επικράτησε έχει τις ρίζες του στη Γαλλία του 16ου αι. και γι’ αυτό οι φιγούρες της παριστάνουν ενδυμασίες της εποχής. Αποτελεί συγκερασμό των παραπάνω, και έχει τριφύλλια, καρό, πίκες  και καρδιές. Οι δε φιγούρες είναι βασιλιάς, ιππότης και υπηρέτης, ενώ αργότερα προστίθεται η βασίλισσα. 

***

"Xαρτοπαίκτες", Cezanne

Διαβάζοντας για την τράπουλα, μάς έρχονται στο νου οι εθισμένοι στο τζόγο και συνδυαστικά με την Τέχνη, πρώτος ο "Παίκτης" του Ντοστογιέφσκυ, ένα μυθιστόρημα αυτοβιογραφικό, καθώς ο συγγραφέας τυραννίστηκε από το πάθος της χαρτοπαιξίας. 

Αυτόματα οδηγούμαστε στον Ρώσο Προκόφιεφ, που με βάση το βιβλίο του Ντοστογιέφσκυ εμπνεύστηκε την ομώνυμη όπερά του "The Gambler", που γράφτηκε το 1916 και στην πλοκή της περιλαμβάνει μια ερωτική ιστορία με τραγικές συνέπειες εξαιτίας της εμμονής και του πάθους του άνδρα για τα χαρτιά.

Και ο επίσης ρώσος Τσαϊκόφσκι δίνει μια αριστουργηματική όπερα με πυρήνα της το πάθος της χαρτοπαιξίας.
Η 3 πράξεων όπερά του: "Ντάμα Πίκα" βασίζεται στο ομώνυμο βιβλίο του Αλεξάντερ Πούσκιν. Περιγράφει μια ατυχή ιστορία αγάπης και θίγει θέματα όπως αλλοίωση της ψυχής  και απομόνωσης του ανθρώπου λόγω του εθισμού, που τον οδηγεί τελικά στην αυτοκαταστροφή. 

Τζογαδόροι ή λάτρεις της τράπουλας, υπήρξαν και μουσικοί. 

1. Ο Ιταλός βιρτουόζος του βιολιού και συνθέτης Νικολό Παγκανίνι έπαιζε χαρτιά συστηματικά και μάλιστα συχνά χρεωνόταν με μεγάλα ποσά. Λέγεται πως κάποτε αναγκάστηκε να πουλήσει το βιολί του προκειμένου να ξεπληρώσει το τεράστιο χρέος! Επίσης στο Παρίσι, συμμετείχε ως μέτοχος ενός καζίνο που έφερε το όνομά του, όπου 2 φορές την εβδομάδα έδινε και ρεσιτάλ.

2. Άπληστος με τα τυχερά παιχνίδια ήταν και ο Μότσαρτ, ένας τζογαδόρος που τα περισσότερα από τα κέρδη του από τις παραστάσεις -λένε οι κακές γλώσσες-  διοχετεύονταν στην αποπληρωμή των οφειλών σε πιστωτές τους. 

3. Από τη χαρτοπαιξία ίσως κάπως ωφελημένος, λόγω του επιχειρηματικού μυαλού του, μπορούμε να ισχυριστούμε πως υπήρξε ο Τζοακίνο Ροσίνι. Μέτοχος ενός καζίνο-όπερα, συνδύαζε τα δυο μεγάλα πάθη του: μουσική και τυχερά παιχνίδια. Οι λάτρεις της μουσικής τέχνης έρχονταν στο χώρο να ψυχαγωγηθούν και συγχρόνως -αν επιθυμούσαν- συμμετείχαν σε κάποιο από τα τραπέζια της χαρτοπαικτικής λέσχης. 

4.  Ο Ρίχαρντ Στράους, αλλά και το ζεύγος Γκριγκ αρεσκόταν να παίζει παιχνίδια με τράπουλα τις μέρες των Χριστουγέννων. 

Όπως το 1887 στη Λειψία, όπου η πράσινη τσόχα στρώθηκε για τους συνθέτες Frederik Delius, Johan Halvorsen και Christian Sinding, και τη Νίνα, σύζυγο του Έντβαρντ Γκριγκ που ο φακός την τσάκωσε κάνοντας τη "μάνα" υπό το βλέμμα του Γκριγκ. 

5. Τέλος, ο Ιγκόρ Στραβίνσκι έπαιζε κι αυτός τυχερά παιχνίδια, με ιδιαίτερη αδυναμία στο πόκερ. Το 1937 έγραψε το  "Jeu de cartes-Παιχνίδι με τράπουλα", ένα μπαλέτο σε "τρεις παρτίδες" -όπως συνηθίζεται να χαρακτηρίζεται- σε χορογραφία Μπαλανσίν και ανήκει στη  νεοκλασική περίοδο του συνθέτη.

Ο Στραβίνσκυ παίζει πόκερ
(από twitter)

Ο Στραβίνσκι στήνει την υπόθεση με τραπουλόχαρτα, ανάμεσα στα οποία κυρίαρχη θέση κρατά ο "Τζόκερ", συχνά αήττητος, καθώς ως μπαλαντέρ μπορεί να υποκαθιστά άλλα τραπουλόχαρτα, πλαισιωμένος από τους Άσσο, Ρήγα και Ντάμα. 

Στις δυο πρώτες "παρτίδες" ο Τζόκερ επικρατεί όλων, όμως στο τέλος ο παίκτης επιτυγχάνει το ανώτερο πάντων "φλος ρουαγιάλ" (Άσσος, Ρήγας, Ντάμα, Βαλές, Δέκα του ίδιου χρώματος σε σειρά) και βγαίνει νικητής, με προφανείς τους συμβολισμούς.

Στο παρακάτω βίντεο ακούμε από την "Πρώτη παρτίδα" το "Χορό του Τζόκερ" ....και από την  τελική "Τρίτη παρτίδα" τη "Μάχη ανάμεσα σε μπαστούνια και κούπες".

Igor Stravinsky: "Jeu de Cartes":

I: 

Dance of the Joker , Waltz-Coda Tranquillo

ΙΙΙ:

Battle between Spades and Hearts, Final Dance - Coda

Μπορεί να μην μού αρέσουν τα χαρτιά, όμως βρήκα την ιστορία της τράπουλας πολύ ενδιαφέρουσα κι αφού εναρμονίζεται στο πνεύμα των ημερών, είπα να τη συνδυάσουμε με κάτι σχετικό μουσικά...

Καλή Χρονιά σε όλους, με υγεία, αγάπη, αισιοδοξία και την τύχη -ει δυνατόν- με το μέρος μας!

Αν δε, κάποιος αποφασίσει να "τζογάρει" ας τού ευχηθούμε "καλά κέρδη"!

Μέρος του κειμένου έχει δημοσιευτεί παλαιότερα στην Κοινότητα The Mythologists

Πηγές για ιστορία τράπουλας: Εγκ. "Πάπυρος Larousse Britannica",Wikipedia