"Θαΐς, ένα υπαρκτό πρόσωπο / Ανατόλ Φρανς-Ζυλ Μασνέ

"Η Οσία Ταϊσία (Θαΐς) στην έρημο της Αιγύπτου",  Jusepe de Ribera, Πράδο

Η Ταϊσία ζούσε στην Αίγυπτο, την εποχή του ασκητισμού, και ήταν μια γυναίκα, που ξεχώριζε για την ομορφιά της. Ζούσε στο δρόμο της ακολασίας, όταν  ένας ασκητής πληροφορούμενος τη ζωή της πήγε να την συναντήσει, προσευχήθηκε γι'αυτήν, την αφύπνισε και την έπεισε να μείνει μακριά από τους κήπους των επίγειων απολαύσεων και να έρθει κοντά στον Θεό. Εκείνη έκαψε ότι απέκτησε με την πορνεία κι άρχισε να ζει ασκητικά ζητώντας μετάνοια για τα πάθη της. Από τότε πορεύτηκε φτωχά, αλλά πλούσια σε πίστη, σωφροσύνη και καλοσύνη.Πέθανε φροντίζοντας αρρώστους και ανήμπορους.

Η εκκλησία μας τιμά τη μνήμη της στις 8 Οκτωβρίου.

Στην ιστορία της στηρίχτηκε ο Ανατόλ Φρανς για να γράψει τη νουβέλα του "Θαΐς", που με τη σειρά του ενέπνευσε το λιμπρετίστα της ομώνυμης όπερας του Ζυλ Μασνέ: "Thais".

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ:

"-Σου υπόσχομαι αγνή αγάπη και ουράνιους γάμους.Θα'ναι ατέρμονη η ευτυχία, ώστε αν οι ευτυχείς του κόσμου τούτου μπορούσαν να δουν μια σκιά της, θα πέθαιναν κατάπληκτοι!
Τότε η Θαΐς γέλασε πονηρά:
-Δείξε μου λοιπόν ένα τέτοιον έρωτα, φίλε μου και βιάσου!Τα μεγάλα λόγια προσβάλλουν το κάλλος μου.Μη χάνουμε στιγμή γιατι είμαι ανυπόμονη να γνωρίσω την ευτυχία που μου λες.Όμως νομίζω πως ό,τι μού υπόσχεσαι, σε λόγια θα εξατμιστεί.Είναι ευκολότερο να αναγγέλει, παρά να δίνει κανείς την ευτυχία.
Καθένας έχει τα χαρίσματά του και το δικό σου είναι το "λαλείν".Μιλάς για μιαν αγάπη άγνωστη.Από παλιά δίνουν φιλιά οι άνθρωποι, ώστε θα' ταν παράδοξο να μιλούν για μυστήρια στον έρωτα,Σ'αυτό το ζήτημα οι εραστές είναι σοφότεροι των μάγων...
-Μην ειρωνεύεσαι, Θαΐς, γιατί σου φέρνω έναν άγνωστο έρωτα.
-Φίλε, έρχεσαι αργά, γιατί γνωρίζω τους έρωτες όλους!
-Ο έρωτας που εγώ σού φέρνω είναι πληρης δόξης, οι έρωτες που εσύ γνωρίζεις γεννούν μόνο το αίσχος..."

("Θαΐς", Ανατόλ Φρανς, Περιοδικό Παναθήναια, τεύχος 26, σελ.63-63, μτφ. Ν.Επισκοποπούλου)



Ο Αθαναήλ είναι ένας μοναχός ο οποίος θα προσπαθήσει να σώσει την εταίρα από την αμαρτία, να τη μυήσει σε μια αγάπη απελευθερωμένη από τις γήινες επιθυμίες και να της δείξει τον δρόμο της αιώνιας ζωής και της ευδαιμονίας. Η Θαΐς τον εμπιστεύεται και τον ακολουθεί, ο μοναχός γίνεται φύλακας-άγγελός της ο οποίος την οδηγεί έξω από το χάος και, στην πορεία προς το μοναστήρι, μέσα από την καθαρτική έρημο, μεταμορφώνεται σε μια αθώα κορασίδα με θερμή πίστη.
Ωστόσο, εκείνη βρίσκει τον Θεό και ο Αθαναήλ συνειδητοποιεί τον γήινο πόθο τον οποίο αισθάνεται για την εταίρα που κατάφερε να μεταμορφώσει σε μοναχή.
Είναι μπερδεμένος. Βλέπει τη θρησκεία σαν μια φυγή από την πραγματικότητα. Αρνείται στον εαυτό του το δικαίωμα στην ευχαρίστηση.

Φρανς και Μασνέ θέτουν το ερώτημα:
Οδηγείται η  Θαΐδα στην εσωτερική γαλήνη;
Η ατμόσφαιρα που αφήνει λόγος και μουσική είναι ατμόσφαιρα μιας σιωπηλής απόγνωσης...



Η σύγκρουση θρησκευτικού ζήλου και ερωτικού πάθους ενέπνευσε στον Ζυλ Μασνέ μερικές από τις πλέον γοητευτικές μελωδίες του και ανάμεσά τους, φυσικά, τον θρυλικό "Στοχασμό-Μeditation", ένα ιντερλούδιο για σόλο βιολί και άρπα το οποίο χωρίζει τις δύο σκηνές της Α΄ πράξης και ερμηνεύεται πολύ συχνά ανεξάρτητα, ως συναυλιακό κομμάτι, έχοντας παράλληλα μεταγραφεί για διάφορα όργανα.

Ο περίφημος "Διαλογισμός" έγινε και μπαλέτο, ένα εκπληκτικό  pas de deux, μόνιμο ρεπερτόριο της Άννας Πάβλοβα.
Αργότερα, αυτή η "ονειρική οριενταλική μελωδία" χορογραφήθηκε από τον Frederick Ashton ειδικά για τους  Antoinette Sibley και Anthony Dowell που υποδύθηκαν τους πρωταγωνιστικούς ρόλους της Θαΐδας και του Αθαναήλ, αντίστοιχα, αφήνοντας εποχή στην ιστορία του μπαλέτου.

"Meditation - Thais", ερμηνεύει ο μέγας Fritz Kreisler:

"Meditation - Thais", Ballet-Frederick Ashton

(Καθημερινή, Το Βήμα, lyrichouse.wordpress.com)