Ο Λόπε ντε Βέγκα, ο Χατσατουριάν και η χήρα της Βαλένθια...

 

Με το Θερβάντες μοιράζεται το στέμμα της ισπανικής λογοτεχνίας. Ο γεννημένος σαν σήμερα, 25 Νοεμβρίου 1562, Λόπε ντε Βέγκα, είναι ένας από τους κορυφαίους της Χρυσής Ισπανικής εποχής.
Παραγωγικότατος θεατρικός συγγραφέας, μα και με πρωτόγνωρο πάθος για το γυναικείο φύλο!Ασυγκράτητος σε συναίσθηματα, ερωτύλος και παρορμητικός, σαγήνευε με το ιπποτικό στυλ του κάθε γυναικεία ύπαρξη!

Γύρω στα 1600 γράφει τη θεατρική κωμωδία: "Η χήρα της Βαλένθια", μια παραλλαγή του μύθου του "Ερωτα και της Ψυχής", όπου αναθέτει στο φτερωτό θεό της αγάπης το ρόλο του μυστικού εραστή και ίσως αποτελεί και μια μορφή αυτοβιογραφίας, καθώς ο ισπανός συγγραφέας μετά τις πολλές επιπόλαιες ερωτικές υποθέσεις και το θάνατο της νόμιμης συζύγου του ερωτεύθηκε τη χήρα Αντόνια Τρίγιο δε Αρμέντα, με την παράνομη συμβίωσή τους να οδηγεί σε σκάνδαλο και τη δημόσια διαπόμπευσή του.
Γεγονός, που τον ανάγκασε να απομακρυνθεί από τη Μαδρίτη.

Λόπε ντε Βέγκα: "Η χήρα της Βαλένθια"
(χειρόγραφο)

Ας δούμε όμως λίγο την ΥΠΟΘΕΣΗ του θεατρικού έργου:

Η Λεονάρντα μένει χήρα...Σύμφωνα με τα στερότυπα της εποχής πρέπει να παραμείνει σεμνή και αφοσιωμένη στον εκλιπόντα σύζυγό της. Όμως κάτω από τα πλούσια στήθη της φλογίζεται η καρδιά της για τον εραστή της, Καμίλο.

Για να έχει την πίτα ολόκληρη και το σκύλο χορτάτο οργανώνει με τη βοήθεια των υπηρετών της ένα πονηρό σχέδιο…Κάθε βράδυ και μέσα στο σκοτάδι ο Καμίλο μπαίνει στο σπίτι από την πίσω πόρτα, μακριά από αδιάκριτα βλέμματα.. Εκείνη, πάντα καλυμμένη –είναι η αόρατη ερωμένη- απολαμβάνει τον έρωτα χωρίς να διακυβεύεται το όνομα και η θέση της.

Η διασκεδαστική και συναρπαστική πλοκή εκτυλίσσεται στην ισπανική Βαλένθια, μια πόλη που σφύζει από ζωντάνια και το εορταστικό κλίμα κορυφώνεται, ιδιαίτερα την καρναβαλική περίοδο …
Ο ντε Βέγκα επιλέγει αυτή την πόλη όπου επικρατεί χάος και τα πρόσωπα παρουσιάζονται με ψεύτικες ταυτότητες προκειμένου να θίξει θέματα του έρωτα, της κοινωνικής θέσης, των στερεοτύπων, της εξουσίας, αλλά κυρίως να αναδείξει το στοιχείο της  ίντριγκας και της γυναικείας σεξουαλικότητας.

Αυτά είναι και τα στοιχεία που εντυπωσιάζουν τον Αράμ Χατσατουριάν, όταν το 1940, διαβάζει το θεατρικό του τιμώμενου σήμερα ισπανού συγγραφέα και εμπνέεται τη σκηνική μουσική του που αντανακλά τέλεια το θεατρικό κείμενο, το πνεύμα και τις αρχές της εποχής στην οποία αναφέρεται.

Ο αρμένης συνθέτης αργότερα θα δώσει και την ομώνυμη Σουίτα που δομείται σε 5 μέρη μαζί με τον πρόλογο, μεταφέροντάς μας στην ισπανική πόλη της χαράς, των άκρατων επθυμιών και ερώτων. 

Επιστρατεύει ρυθμούς άλλοτε γρήγορους με τα χάλκινα κρουστά να υπογραμμίζουν  την κεφάτη, εορταστική ατμόσφαιρα κι άλλοτε πιο αργούς να σκιαγραφούν την ρομαντική, αισθησιακή και ειδυλλιακή  διάθεση των εραστών.

Τα μέρη της Σουΐτας:

Πρόλογος - Σερενάτα - Άσμα - Κωμικός χορός - Ιντερμέτζο - Τελικός χορός

Ι - ΙΙ: Μετά το σύντομο Πρόλογο, μια εξόχως δυναμική ορχηστρική εισαγωγή με θέματα που παραπέμπουν σε ζωηρούς ισπανικούς λαϊκούς χορούς, εμφανίζεται η "Σερενάτα",  ένα τραγούδι που με το βασικό του λυρικό θέμα διεγείρει τις αισθήσεις.

ΙΙΙ: Το "Άσμα", που ακολουθεί μοιάζει με μουσικό ψίθυρο καμωμένο από ωραίες, τρυφερές, ερωτικές λέξεις-νότες. Πρόκειται για ένα "εξωτικό" μελωδικό ανάπτυγμα από τα κλαρινέτα και τα όμποε,  αργό, σαγηνευτικό, διεγερτικό.

IV: Ο "Κωμικός χορός" ξετυλίγεται με στοιχεία ευθυμίας και μουσικής ιλαρότητας, έμπνευση από την αρμένικη παραδοσιακή μουσική με ρυθμούς εμβατηριακούς, απότομους να εναλλάσσονται και να παρασύρουν τη διάθεση του ακροατή, ανάλογα.Τα φλάουτα αναλαμβάνουν να ολοκληρώσουν ήρεμα το μέρος, με μια αυτοσχεδιαστικού ύφους μελωδικότατη καντέντσα.

V: Ακολουθεί το ραψωδικό "Intermezzo" σε πνεύμα μυστηριώδες, αινιγματικό να υπενθυμίζει την ερωτική λάβρα, που διαπνέει το σύνολο του έργου, με εμφανή την ισπανική επιρροή.

VI: Ο "Τελικός χορός" συναρπαστικός, ενθουσιάζει και ξεσηκώνει με την πολύχρωμη μελωδική γραμμή του, όπου δεσπόζει το λαμπερό μοτίβο, που κολακεύει ιδιαίτερα την δεξιοτεχνία των σολιστών που το εκτελούν, πίκολι, φλάουτα, φαγκότα αρχικά και σε απαντητική επανάληψη τρομπέτες και τρομπόνια.

Ο Χατσατουριάν είναι από τους διαπρεπέστερους συνθέτες της εποχής του, που διαμόρφωσε ένα δικό του, προσωπικό ύφος, το οποίο διακρίνεται για την νεοκλασσικιστική του καθαρότητα αλλά και για τις αναφορές του στην λαϊκή μουσική παράδοση της πατρίδας του.
Στη σύνθεση αυτή ξεχωρίζει ο τρόπος με τον οποίο ο δημιουργός χειρίζεται την ορχήστρα.
Πρόκειται για έργο μελωδικό, πολύχρωμο, αισθησιακό και λυρικό, το πρώτο έργο μεγάλης κλίμακας του συνθέτη που συνδυάζει το αρμένικο φολκλόρ με τη λαϊκή ισπανική μουσική παράδοση.
Έργο, που αναδεικνύει την μελωδική ευρηματικότητα του συνθετη, τη δεξιότητά του στην ενορχήστρωση και έμφαση στις  ρυθμικές κορυφώσεις.

Aram Khachaturian : "The Valencian Widow, Suite":