Καθήμενος επί πώλου και ως "λάμψη του πρωινού άστρου"....

"Την Άνοιξη δεν τη βρήκα τόσο στους αγρούς, ή έστω,

σ’ έναν Μποτιτσέλλι, όσο σε μια μικρή Βαϊφόρο κόκκινη..."

(Οδυσσέας Ελύτης)

"Βαϊφόρος", Μονή Αγ. Νικολάου-Μετέωρα
(Θεοφάνης ο Kρής, 1546 μ.Χ.)

Χρόνια Πολλά, φίλοι μου!
Πάντα προκαλούν δέος οι θρησκευτικές απεικονίσεις και ιδιαίτερα μια "Βαϊφόρος", που προτρέπει σε στοχασμούς για την εύρεση της Άνοιξης εντός μας..., όπως γράφει στο παραπάνω απόσπασμα και ο τρανός μας ποιητής.
"Βαϊφόρος" ονομάζεται κάθε απεικόνιση του Χριστού που "καθήμενος επί πώλου όνου" εισέρχεται θριαμβευτής στα Ιεροσόλυμα.

Η ΕΙΚΟΝΑ ειναι από τη Μονή Αγ. Νικολάου στα Μετέωρα. Πρόκειται για δημιουργία του Θεοφάνη του Κρητός  του 16ου αι.
Ο Χριστός εισέρχεται στα Ιεροσόλυμα καθισμένος σε υποζύγιο, ενώ οι μαθητές ακολουθούν με επικεφαλής τον Πέτρο. Στην πύλη της πόλης τον αναμένει πλήθος κόσμου με χαρούμενα κι ενθουσιώδη πρόσωπα. Ο γέροντας κρατά κλαδί βαγιάς, σύμφωνα με τη συνήθεια στους Ιουδαίους να κρατούν στα χέρια τους τέτοιους κλάδους όταν υποδέχονταν επίσημα πρόσωπα. Τα "βαΐα των φοινίκων" τα συναντούμε ως σύμβολα της πεποίθησης των πρώτων χριστιανών για τη νίκη της πίστης τους.Πίσω από τον Ιησού, απεικονίζεται βραχώδες τοπίο. Ο αγιογράφος με αυτόν τον τρόπο προσδιορίζει την ακτίνα πορείας του  Χριστού.
Η σκηνή αποκτά και μια χαριτωμένη διάσταση με τον καλλιτέχνη να απεικονίζει μικρά παιδιά που γελαστά τοποθετούν κλαδιά στο δρόμο που θα περάσει ο "Βασιλιάς της Δόξης".


Μοναδική είναι η θέση που κατέχει στην καρδιά του Ελύτη η Βυζαντινή τέχνη, στοιχεία της οποίας, όπως γνωρίζουμε, χρησιμοποίησε και στα κολάζ του.
Ο ποιητής μας απεχθανόταν τη δυτικότροπη απεικόνιση, γι'αυτό και η επιλογή μου μιας "Βαϊφόρου" -λόγω ημέρας- από τη Βυζαντινή εικονογραφία.
Αντίθετα με τα εικαστικά, ο Ελύτης αγαπούσε την Μουσική της Δύσης, με μια ιδιαίτερη αδυναμία στον Μότσαρτ(βρίσκουμε αναφορές σε ποιήματά του) και τον Μπαχ.

Η ΚΑΝΤΑΤΑ του ΜΠΑΧ:

Έτσι, επιλέγω να συνοδεύσω μουσικά τη "Βαϊφόρο" του, με την καντάτα του Bach: "Wie schön leuchtet der Morgenstern (Το όμορφο πρωινό αστέρι λάμπει), BWV  1".

Είναι  καντάτα που έγραψε στα χρόνια της Λειψίας.
Συγκεκριμένα, τη συνέθεσε το 1725 για την γιορτή του Ευαγγελισμού που εκείνη την χρονιά όμως συνέπεσε με την Κυριακή των Βαΐων κι από τότε καθιερώθηκε να εκτελείται και αυτή τη μέρα χωρίς αλλαγή του λιμπρέτου, που βασίζεται σε ύμνο του Philipp Nicolai.

Εντυπωσιακότατος ο τρόπος που ο νεαρός Μπαχ καταφέρνει να εστιάσει στην έννοια του κειμένου, με μια ποικιλία μουσικών-αρμονικών μέσων και εκπληκτικά χορωδιακά μέρη.
Ο συνθέτης εναρμονίζει με απλό τρόπο στις χορωδιακές φωνές και διαχωρίζει την μία από την άλλη με ενδιάμεσες παύσεις.
Η ενορχήστρωση είναι πλούσια κι η  "λάμψη του πρωινού άστρου" απεικονίζεται από δύο σόλο βιολιά.
Το ύφος καθίσταται ιδιαιτέρως λαμπρό και μεγαλοπρεπές με τις  μελωδικές φιγούρες των χαλκίνων
.Η καντάτα είναι γραμμένη στη φα μείζονα, που οι μουσικολόγοι έχουν αποκαλέσει κλίμακα "προσωπικής χαράς και στοχασμού" για τον μεγάλο κάντορα.

Bach: Cantata BWV 1:"Wie schön leuchtet der Morgenstern":

  Για την Ημέρα των Βαΐων και τον Μπαχ μπορείτε να διαβάσετε και παλαιότερο κείμενο εδώ.