«Ελευθερία»: ΠΩΛ ΕΛΥΑΡ - ΦΡΑΝΣΙΣ ΠΟΥΛΕΝΚ

1942 και η Γαλλία βρίσκεται υπό Γερμανική Κατοχή.
Η λαχτάρα για ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ είναι βαθειά.

Ο Πωλ Ελυάρ, μια από τις σπουδαιότερες προσωπικότητες της γαλλικής πολιτιστικής ζωής, εμπνέεται το ποίημά του: 

"Liberté"

Πάνω στα τετράδια του σχολείου

Στα θρανία μου και τα δένδρα

Πάνω στην άμμο και το χιόνι

Γράφω τʼ όνομά σου

Πάνω σ΄ όλες τις διαβασμένες σελίδες

Πάνω σ΄ όλες τις λευκές σελίδες

Στην πέτρα το αίμα το χαρτί τη στάχτη

Γράφω τʼ όνομά σου

Πάνω στις χρυσωμένες εικόνες

Στ΄ άρματα των πολεμιστών

Στην κορώνα των βασιλιάδων

Γράφω τʼ όνομά σου[…]

Στον κίνδυνο που εξαφανίστηκε

Στην ελπίδα χωρίς ανάμνηση

Γράφω τʼ όνομά σου

Και με τη δύναμη της λέξης

Ξαναρχίζω τη ζωή μου

Γεννήθηκα για να σε γνωρίσω

Για να πω τ΄ όνομά σου

Ελευθερία!»

Ως γνωστόν, ο Ελυάρ είχε ενεργό δράση στο Β’ Παγκόσμιο

πόλεμο ως μέλος της Αντίστασης, ων αριστερών πεποιθήσεων.

Μάλιστα, κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου  έγραψε και ποιήματα για

να τονώνει το ηθικό των Ελλήνων ανταρτών, τους οποίους

επισκέφτηκε και στο Γράμμο.

Στην ηχώ των παιδικών μου χρόνων

Γράφω τʼ όνομά σου

Πάνω στα θαύματα της νύχτας

Στο άσπρο ψωμί των ημερών

Στις μνηστευμένες εποχές

Γράφω τʼ όνομά σου

Πάνω σ΄ όλα τα γαλάζια κουρέλια μου

Στο μουχλιασμένο έλος του ήλιου

Στη ζωντανή λίμνη σελήνη

Γράφω τʼ όνομά σου

Στους αγρούς στον ορίζοντα

Στις φτερούγες των πουλιών

και στο μύλο των ίσκιων

Γράφω τʼ όνομά σου

Σε κάθε φύσημα της αυγής

Στη θάλασσα και τα πλοία

Πάνω στο τρελό βουνό

Γράφω τʼ όνομά σου

Στον αφρό απ΄ τα σύννεφα

Στους ιδρώτες της καταιγίδας

Στην βροχή την πυκνή και ανούσια

Γράφω τʼ όνομά σου

Η ΚΑΝΤΑΤΑ του ΠΟΥΛΕΝΚ:

Το παραπάνω ποίημα με τίτλο «Ελευθερία» αποτέλεσε μαζί με άλλα επτά, έμπνευση για την καντάτα «Figure humaine» του Φ. Πουλένκ, ενός καλλιτέχνη που επίσης θυμόμαστε πως κατά τη διάρκεια του πολέμου παρέμεινε στην κατεχόμενη γερμανική Γαλλία, γράφοντας μουσική  αντιπολεμικού χαρακτήρα.
Αρκετές είναι οι φορές που μελοποίησε και απαγορευμένους συγγραφείς, όπως ο Λόρκα.

Η «Figure humaine», έργο του 1943, είναι χορωδιακή καντάτα για διπλή εξάφωνη χορωδία.
Όπως το ποιητικό κείμενο θίγει το θέμα του πολέμου, της καταπίεσης, του θανάτου και της ελευθερίας, έτσι κι ο συνθέτης πατά γερά στα οκτω ποιήματα του Ελυάρ και πλάθει μουσικά ένα εγκώμιο στον «ανθρωπισμό», με τη φιλοσοφική έννοια του όρου, δίνοντας έμφαση στις αξίες και τα ανθρωπινα ιδανικά, αρνούμενος υποταγή σε καταπιεστικές δυνάμεις.
Το ποιητικό κείμενο περιγράφει ζοφερές εικόνες, άλλοτε απελπισίας κι απαισιοδοξίας κι άλλοτε κυνικές , ωμές ή πατριωτικές.
Το ίδιο και ο Πουλένκ μέσω της  μουσικής του  με άμεσο και ηχηρό τρόπο, αντιπαραθέτει το πνευματικό και ειρωνικό με το συναισθηματικό-μελαγχολικό και πατριωτικό.

Στο κρύσταλλο των εκπλήξεων

Στα προσεκτικά χείλια

Πολύ πιο πάνω απ΄ τη σιωπή

Γράφω τʼ όνομά σου

Στα χαλασμένα καταφύγιά μου

Στους γκρεμισμένους μου φάρους

Στους τοίχους της ανίας μου

Γράφω τʼ όνομά σου

Στην απουσία χωρίς πόθο

Στη γυμνή μοναξιά

Στα σκαλιά του θανάτου

Γράφω τʼ όνομά σου

Στην υγεία που ξανάρθε

Στον κίνδυνο που εξαφανίστηκε

Στην ελπίδα χωρίς ανάμνηση

Γράφω τʼ όνομά σου

Και με τη δύναμη της λέξης

Ξαναρχίζω τη ζωή μου

Γεννήθηκα για να σε γνωρίσω

Για να πω τ΄ όνομά σου

Ελευθερία!»

(itzikas.wordpress.com) 

Η καντάτα, καθώς δεν μπορούσε να εκτελεστεί στη Γαλλία, αφού βρισκόταν υπό Ναζιστική κατοχή, πρωτοεκτελέστηκε το 1945 σε ραδιοφωνική εκπομπή του BBC στο Λονδίνο.

Ακούμε το «Liberte», όγδοο και τελευταίο μέρος της καντάτας (κι όχι πέμπτο, όπως αναγράφεται στο βίντεο).

F.Poulenc: «Figure humaine, VIII: Liberté»

(Οι φωτογραφίες αλιεύτηκαν από: auction.catawiki, Music Sales Classical και wiki)