"Benvenuto Cellini"

Θεωρείται η πιο απαιτητική όπερα του  Μπερλιόζ ,που σπανίως ανεβαίνει στη σκηνή.
Το έργο επικεντρώνεται στην προσωπικότητα του  εριστικού και με επιθετική  ιδιοσυγκρασία γλύπτη, ζωγράφου και χρυσοχόου  της Αναγέννησης, Μπενβενούτο Τσελίνι, που γεννήθηκε σαν σήμερα 3 Νοεμβρίου του 1500.Μιας πολύπλευρης προσωπικότητας με ταλέντο -πλην των υπολοίπων- και στη μουσική. Ξεκίνησε μαθήματα φλάουτου σε νεαρή ηλικία και διετέλεσε επιτυχημένος φλαουτίστας στην ορχήστρα του πάπα κατά τη διάρκεια της περιόδου του στη Ρώμη.



Ο Τσελίνι υπήρξε καλλιτέχνης με ζωή  πολυτάραχη ,γεμάτη περιπέτειες, καβγάδες και μπλεξίματα με τους μαικήνες του, δολοφονίες, πολεμικά  κατορθώματα, τραβολογήματα για ερωτικές ατασθαλίες, αλλά και στιγμές θριάμβου,  λαμπρές στιγμές καλλιτεχνικής δημιουργίας.

Οξύθυμος, εγωπαθής, είρωνας, παθιασμένος,λάτρης των απολαύσεων της ζωής, αλλά συγχρόνως μεγαλοφυής και πολυτάλαντος!

Το διασημότερο γλυπτό του είναι ο  τεραστίων διαστάσεων "Περσέας με το κεφάλι της Μέδουσας",  που κοσμεί την κεντρική πλατεία της Φλωρεντίας Piazza della Signoria.


Ο Τσελίνι κατέχει εξαιρετική θέση και στην ιστορία της λογοτεχνίας, με την "Αυτοβιογραφία" του, ένα αντιλογοτεχνικό έργο ,μια μαρτυρία ζωτικότητας και πάθους, τεκμήριο λαϊκού ύφους, κυρίως για τη δύναμη της γνήσιας ειλικρίνειάς  του.

Από το "Εισαγωγικό σονέτο" :

"Tην ιστορία αυτή τη γράφω της ταραγμένης μου ζωής

για να ευχαριστήσω της φύσης το Θεό...

[...]

Μονάχα ένα  με λυπεί,όταν αντιλαμβάνομαι

  τι πολύτιμο χρόνο, στην ματαιοδοξία έχω ξοδέψει..."

This tale of my sore-troubled life I write,

   To thank the God of nature, who conveyed

   My soul to me, and with such care hath stayed

   That divers noble deeds I’ve brought to light.

‘Twas He subdued my cruel fortune’s spite:

   Life glory virtue measureless hath made

   Such grace worth beauty be through me displayed

   That few can rival, none surpass me quite.

Only it grieves me when I understand

   What precious time in vanity I’ve spent-

   The wind it beareth man’s frail thoughts away.

Yet, since remorse avails not, I’m content,

   As erst I came, WELCOME to go one day,

   Here in the Flower of this fair Tuscan land.

(Benvenuto Cellini - Εθνική Βιβλιοθήκη  Βιέννης)

Η ομώνυμη  όπερα του Μπερλιόζ βασίζεται σε επεισόδια  παρμένα από την περίτεχνη αυτοβιογραφία του Τσελίνι και κυρίως σε κείνο, που αφορά στην χύτευση του "Περσέα",αναμεμειγμένα με πλασματικά στοιχεία του λιμπρετίστα.

Επειδή το έργο είναι τεχνικά πολύ απαιτητικό, εκτελείται σπάνια πλην της εισαγωγής του, που βρίσκει περίοπτη θέση στα προγράμματα των συμφωνικών ορχηστρών.

Ακούμε την Εισαγωγή υπό την καθοδήγηση του Charles Munch:

Το έργο απαιτεί έναν τενόρο μεγάλων φωνητικών δυνατοτήτων  και εξαιρετικής τεχνικής,ώστε να μπορεί να διαχειριστεί  τις άριες της όπερας.
Στο ρόλο αυτό διακρίθηκε ο Nicolai Gedda, κορυφαίος των κορυφαίων, που τον ακούμε στην άρια "Sur les monts les plus sauvages":

Μια πραγματική ωδή στην γυναικεία ομορφιά αποτελεί το ημικυκλικό χάλκινο ανάγλυφο "Η νύμφη του Fontainebleau", που δημιούργησε στο ομώνυμο παλάτι για τον προστάτη των τεχνών Φραγκίσκο τον Α΄.

(Μουσείο Λούβρου)

Για τον Φραγκίσκο και η περίφημη "αλατιέρα",μια σύνθεση πολύπλοκη από σκαλισµένο χρυσάφι
και σµάλτο σε εβένινη βάση, με την αξία της να υπερβαίνει τα 50 εκατ. ευρώ!
Δύο οι βασικές φιγούρες!
Ο Ποσειδώνας, θεός της θάλασσας από την οποία προέρχεται το αλάτι και η Γαία.
Τα πόδια των θεών λυγισμένα  και τεντωμένα συμβολίζουν τις πεδιάδες και τα βουνά.
Η βάση έχει οκτώ απεικονίσεις, τέσσερις για τις εποχές και τέσσερις για την αυγή, τη μέρα, το σούρουπο και τη νύχτα.

(Ιστορικό Μουσείο Καλών Τεχνών-Βιέννη)

Όλα τα πρόσωπα τη όπερας, πλην του Τσελίνι και του πάπα Κλήμη είναι όπως είπαμε επινοήσεις του λιμπρετίστα.
Η ιστορία, αν και κάπως εκκεντρική, είναι εκπληκτικά ενδιαφέρουσα!
Όλα τα σοβαρά δίνονται με κωμικό τρόπο!!!

Περιληπτικά η υπόθεση:

Ενώ ο Τσελίνι εργάζεται πάνω στο άγαλμα του Περσέα,παραγγελία του πάπα Κλήμη, γνωρίζει και ερωτεύεται την κόρη του ταμία του πάπα,Τερέζα .Εκείνη ,φαινεται να ανταποκρίνεται ,αλλά ο έρωτάς τους εχει ενα μεγάλο αντίπαλο ,τον Fieramosca, επίσημο γλύπτη του Πάπα, που είναι επίσης ξετρελαμένος με την κοπέλα.Σε μια καρναβαλική γιορτή,ο Τσελίνι μονομαχεί και σκοτώνει τον φίλο του Fieramosca.
Ο πάπας διατάζει φυσικά τη σύλληψη του Τσελίνι, και τότε εκείνος απειλεί να σπάσει το όμορφο γλυπτό αν δεν του δώσει πλήρη συγχώρηση και  την ευλογία του  να παντρευτεί την Τερέζα.
Φυσικά ο Πάπας συμφωνεί και ,όπως σωστά καταλαβαίνετε...
"έζησαν αυτοί καλά και μεις καλύτερα!!!"

               

(Κοστούμια των πρωταγωνιστών για την πρεμιέρα, που δόθηκε στις 10 Σεπτεμβρίου του 1838)

Ένας ρόλος αξιοπρόσεκτος είναι αυτός της  νεαράς δεσποσύνης,Τερέζας, που ο Μπερλιόζ αναθέτει στη διάφανη,κρυστάλλινη,λεπτεπίλεπτη φωνή μιας λυρικής σοπράνο.

Η άρια, που ακολουθεί είναι από τη σκηνή, όπου η Τερέζα βρίσκει μια ερωτική επιστολή από τον Τσελίνι και τραγουδάει από τη χαρά της  : "Les belles fleurs"

Les belles fleurs! Un billet

Cellini!  Quelle imprudence!

Eh quoi! Venir ici!

Ce soir même, ah! grand Dieu!

Mais mon père est bien loin,

Et l'instant est propice,

Que faire?

Entre l'amour et le devoir

Un jeune coeur est bien à plaindre,

Ce qu'il désire il doit le craindre,

Et repousser même l'espoir

Se condamner à toujours feindre,

Avoir des yeux, et ne point voir

Comment le pouvoir?

Quand j'aurai votre âge,

Mes chers parents,

Il sera temps d'être plus sage

Mais à dix-sept ans

Ce serait dommage, vraiment bien dommage,

Oh! dès  qu'à mon tour

Je serai grand' mère,

Dès que je serai grand' mère

Alors laissez faire, malheur a l'amour.

(Η όπερα πέρασε και από λογοκρισία. Γι'αυτό ο Μπερλιόζ  αναγκάστηκε να αντικαταστήσει τον Πάπα Κλήμη με έναν Καρδινάλιο)

***

O Μπενβετούτο Τσελίνι και η πολυτάραχη ζωή του ενέπνευσε και την όπερα του Σαιν Σανς "Ascanio", που το λιμπρέτο του γράφτηκε βασισμένο σε μυθιστόρημα του Αλεξάνδρου Δουμά, πατρός. 

Είναι έργο του 1890 και ο τίτλος του "Ασκάνιο"(από το ρόλο του μαθητή του Τσελίνι) επινοήθηκε για να αποφευχθεί τυχόν σύγχυση με την όπερα του Μπερλιόζ.
Aκούμε το χαριτωμένο βαλς από την 3η πράξη:

Ο πολυτάραχος βίος του Τσελίνι γίνεται και μιούζικαλ το 1945. Πρόκειται για το "The Firebrand of Florence", τη μουσική του οποίου γράφει ο Kουρτ Βάιλ, ενώ τους στίχους υπογράφει ο Iρα Γκέρσουιν:

S.Dali" Cellini and Jupiter"

Aξίζει να αναφερθεί πως ο  Τσελίνι υπήρξε "ήρωας" για τον Σαλβαντόρ Νταλί, ο οποίος εικονογράφησε την έκδοση της "Αυτοβιογραφίας" του το 1946.

Χαρακτηριστική η απεικόνιση της προετοιμασίας του γλυπτού "Δίας" του Τσελίνι, ένα έργο τεραστίων διαστάσεων παραγγελία του βασιλιά της Γαλλίας φτιαγμένο από ασήμι.

S.Dali: "Cellini portrait"

Ο γλύπτης  -κατά την παράδοση- όταν ολοκλήρωσε τη σύνθεση, την τοποθέτησε σε σκοτεινό δωμάτιο και ανέθεσε σε έναν υπηρέτη να στέκεται δίπλα στο γλυπτό και να κρατά δάδα προκειμένου το αργυροκατασκευασμένο άγαλμα να λάμπει στο σκοτάδι.
Τη σκηνή αυτή αποτύπωσε ο Νταλί.

Επίσης ένα σκίτσο-πορτρέτο του Τσελίνι από τον Νταλί έχει τα χαρακτηριστικά του ζωγράφου, αν κανείς παρατηρήσει τις λεπτομέρειες. Στοιχείο που μαρτυρά τον θαυμασμό του Νταλί προς την προσωπικότητα του Τσελίνι!

Στοιχεία του κειμένου αντλήθηκαν από:
Η ζωή του Μπενβενούτο Τσελλίνι,Απομν/ματα-Μαρτυρίες -Εκδ: Άγρα-Μετάφ:  Γ. Λεωτσάκος
http://www.gutenberg.org/dirs/etext03/7clln10h.htm
http://www.pi-schools.gr/books/gymnasio/eikastika
http://www.aria-database.com
http://www.metopera.org/
dalipaintings.com