"Aγία Καικιλία, η προστάτις της μουσικής"

"Saint Cecilia", John William Waterhouse

Καθισμένη σε πολυθρόνα και αφημένη σε ύπνο γαλήνιο απεικονίζεται στο παραπάνω εικαστικό η Αγία Καικιλία από τον προραφαηλίτη ζωγράφο, μέσα σε λουλουδόσπαρτο κήπο.Κρατά στα χέρια της ένα βιβλίο ενώ δυο Άγγελοι παίζουν βιολί, στοιχείο που υπαινίσσεται ότι η Αγία είναι προστάτιδα της μουσικής.

H Aγία Καικιλία έζησε στη Ρώμη γύρω στα 230 μ.Χ. και καταγόταν από οικογένεια ευγενών ειδωλολατρών. Είχε ορκιστεί να παραμείνει παρθένα, αλλά οι γονείς της ήθελαν να την παντρέψουν με τον Βαλεριανό, επίσης ειδωλολάτρη.Του είπε πως είχε δώσει όρκο αγνότητας στο Θεό μέσω ενός αγγέλου, που θα τον έβλεπε και κείνος αν βαπτιζόταν. Πράγματι ο βαπτισμένος πλέον Βαλεριανός γυρνώντας  στο σπίτι βρήκε την Καικιλία να προσεύχεται μαζί με ένα ολοφώτεινο Άγιο Άγγελο!

"Saint Cecilia and the Angel", Carlo Saraceni

Οι δυο νέοι παντρεύτηκαν, όμως την περίοδο των διωγμών έγιναν αντιληπτοί, ως χριστιανοί.
Φυλακίστηκαν και καταδικάστηκαν σε αποκεφαλισμό.
Την ώρα του αποκεφαλισμού του Βαλεριανού άνοιξαν οι ουρανοί και εμφανίστηκε πλήθος Αγίων Αγγέλων!

Στην συνέχεια  διετάχθη να δεθεί μαρμάρινη πλάκα στο στήθος της Καικιλίας για να πεθάνει από ασφυξία, όμως οι Ρωμαίοι δεν πέτυχαν το σκοπό τους.

Η Καικιλία δεν έπαθε τίποτε.
Έτσι, την έριξαν σε πυρακτωμένο λέβητα.

"Saint Cecilia", Jacques Blanchard - Hermitage Museum 

Το μαρτύριο αυτό κράτησε τρεις ημέρες αλλά πάλι βγήκε σώα και αβλαβής.



Έτσι, διέταξαν να την αποκεφαλίσουν.
Δοξάζοντας τον Κύριο, παρέδωσε το πνεύμα της την 22 Νοεμβρίου του 230 επί Αυτοκράτορος Αλεξάνδρου Σεβήρου.
Θεωρείται προστάτις των τυφλών και της μουσικής, γι'αυτό συχνά απεικονίζεται να παίζει όργανο.

"Saint Cecilia, the patron of organists" - Vouet Simon,Blanton Museum

Handel : "Ode for St. Cecilia's Day "

"From harmony, from heavenly harmony,

This universal frame began.

Through all the compass of the notes it ran,

The diapason closing full in man",

...ψάλλει ο χορός στην καντάτα του Χαίντελ : "Ωδή στη μέρα της Αγ.Καικιλίας", αφιερωμένη στην προστάτιδα των μουσικών.

Η θεωρία του Πυθαγόρα περί αρμονίας, σύμφωνα με την οποία η μουσική είναι η κεντρική δύναμη στη δημιουργία της Γης, έδωσε την έμπνευση στον άγγλο ποιητή J. Dryden, πάνω στο ποίημα του οποίου στηρίχτηκε η σύνθεση του Χαίντελ.

"Ωδή στην αγία Καικιλία", γράφει και ο Πέρσελ με τίτλο : "Hail, Bright Cecilia", ένα λαμπρό έργο για  μεγάλη χορωδία, ορχήστρα, σολίστ και φωνητικό σύνολο.

Αποτελείται από 13 μέρη και η σύνθεση ανοίγει με τη χορωδία να ψάλλει τον ύμνο σε ποίηση του αιδεσιμότατου Nicholas Brady, όπου αναφέρεται πως "η μουσική είναι απαραίτητη για τα γήινα,τα ουράνια και την αιώνια ευτυχία!!"

Επιλέγω να ακούσουμε το  τελικό χορωδιακό, με ύφος θριαμβευτικό.
Ανοίγει με τυμπανοκρουσίες στη λέξη "Χαίρε!", σα να προαναγγέλλεται η άφιξη της Αγίας Καικιλίας!!
Συναισθήματα ευφροσύνης και ευδαιμονίας!

"Hail! Bright Cecilia, Hail to thee!

Great Patroness of Us and Harmony!

Who, whilst among the Choir above

Thou dost thy former Skill improve,

With Rapture of Delight dost see

Thy Favourite Art

Make up a Part

Of infinite Felicity.

Hail! Bright Cecilia, Hail to thee!

Great Patroness of Us and Harmony!"

Η Αγία Καικιλία θάφτηκε σε κρύπτη στις  κατακόμβες του Αγίου Κάλλιστου στη Ρώμη.

Το γλυπτό αριστούργημα, που βλέπουμε είναι του Stefano Maderno, ο οποίος το σμίλευσε αμέσως μετά την ανακάλυψη της σαρκοφάγου της ιερομάρτυρος.

Με τρία δάχτυλα να εκτείνονται στο δεξί της χέρι και ένα με το αριστερό  πιστοποιεί την Αγία Τριάδα.Ο γλύπτης βεβαιώνει ότι έτσι βρέθηκε το σώμα της, όταν άνοιξε ο τάφος της, το 1599.

Ο Αλεσάντρο Σκαρλάτι έγραψε τη "Messa di Santa Cecilia" το 1720 , για πέντε σολίστ, χορωδία και ορχήστρα, που αφιερώθηκε στον καρδινάλιο της Αραγονίας.

Από τα 5 μέρη της Λειτουργίας: Kyrie, Gloria, Credo, Sanctus και Agnus Dei, πιο δημοφιλές είναι το πρώτο, "Κύριε":

Scarlatti: St. Cecilia Mass - 1. Kyrie:

St. Cecilia's Ecstasy, Raphael

Στις 22 Νοεμβρίου του 1854,ημέρα της γιορτής της παρουσιάζεται στον άγιο Ευστάθιο του Παρισιού η "Λειτουργία Solennelle" του Γκουνώ, επίσης γνωστή ως Λειτουργία της Αγίας Καικιλίας.

Λέγεται πως από τότε η φήμη του συνθέτη, εκτοξεύτηκε!

Τα μέρη της : 
Kyrie - Gloria - Credo - Sanctus Benedictus - Agnus Dei 

Ακούμε το "Gloria".To κείμενο παραμένει στη λατινική γλώσσα :

Gloria in excelsis Deo

Et in terra pax hominibus bonae voluntatis.

Laudamus te. Benedicimus te.

Adoramus te. Glorificamus te.

Gratias agimus tibi propter magnam gloriam tuam.

Domine Deus, Rex caelestis, Deus Pater omnipotens.

Domine Fili unigenite, Iesu Christe.

Domine Deus, Agnus Dei, Filius Patris.

Qui tollis peccata mundi, miserere nobis.

Qui tollis peccata mundi, suscipe deprecationem nostram.

Qui sedes ad dexteram Patris, miserere nobis.

Quoniam tu solus Sanctus. Tu solus Dominus.

Tu solus Altissimus, Iesu Christe.

Cum Sancto Spiritu, in gloria Dei Patris.

Amen.

Στην Αγγλία θεωρείτο ανέκαθεν παράδοση να γράφονται ωδές και ύμνοι για τη μέρα της αγίας Καικιλίας.
Βαθιά επιθυμία να συνθέσει έναν τέτοιο δοξαστικό ύμνο είχε και ο Μπρίττεν, όχι μόνο λόγω παράδοσης, αλλά και γιατί είχε γεννηθεί την ημέρα της γιορτής της.

Ετσι,το 1942 βασίζεται στο ποιητικό κείμενο του Auden : "Three Songs for St. Cecilia's Day" και συνθέτει ένα καταπληκτικό χορωδιακό.

Ακούμε το πρώτο μέρος : "In a garden shady-Σ'ένα κήπο σκιερό"

In a garden shady this holy lady
With reverent cadence and subtle psalm,
Like a black swan as death came on
Poured forth her song in perfect calm:
And by ocean's margin this innocent virgin
Constructed an organ to enlarge her prayer,
And notes tremendous from her great engine
Thundered out on the Roman air.

Blessed Cecilia, appear in visions
To all musicians, appear and inspire:
Translated Daughter, come down and startle
Composing mortals with immortal fire.

Κατανυκτικότατη και με έντονη την αίσθηση τελετουργίας είναι η τιμητική συνθεση προς την προστάτιδα της μουσικής του ταλαντούχου Gerald Finzi με τον απλό τίτλο: "For St. Cecilia" γνωστής και ως "Ceremonial Ode" για σόλο τενόρο, μικτή χορωδία και ορχήστρα πάνω σε κείμενο του Άγγλου ποιητή, Edmund Blunden.
Πρόκειται για ένα μικρό κόσμημα του χορωδιακού ρεπερτορίου, στο οποίο οι μουσικόφιλοι αυτού του είδους μουσικής εύκολα διακρίνουν απόηχους από μελωδίες και αρμονίες των Έλγκαρ και Βον Ουίλιαμς, του οποίου ο δημιουργός θαύμαζε πολύ...
Μαεστρικά πλάθεται μια ατμόσφαιρα τελετουργική, όπου από τον σολίστα τενόρο και τους χορωδούς ξετυλίγεται ένας μακρύς κατάλογος Αγίων: Άγιο Βαλεντίνο, Άγιο Γεώργιο, Αγιο Δουνστάνο, Άγιο Σουιθίν, με κυρίαρχη τη μορφή της Αγίας Καικιλίας.  H σύνθεση φωτίζεται από  λειτουργική ομορφιά με τον Finzi να σκαλίζει την πνευματική ιδέα και να οδηγεί στη γαλήνη και την ψυχική ηρεμία...

Το έργο ανατέθηκε στον Finzi από την Επιτροπή του St. Cecilia's Day Festival  κι έκανε πρεμιέρα ανήμερα στη Γιορτή 22 Νοεμβρίου 1947 στο Royal Albert Hall.

Finzi: "For St. Cecilia, Op. 30":

Βιτρώ στην εκκλησία St Mary The Virgin in Little Wymondley, Hertfordshire.

Από τις πιο κατανυκτικές υμνωδίες για την Αγ.Καικιλία, αυτή του άγγλου συνθέτη και οργανίστα Herbert Howells (1892 – 1983), ο οποίος μελοποιεί κατόπιν παραγγελίας του συνδικάτου μουσικών το 1959 το ομώνυμο ποίημα της Ursula Penton, συζύγου του γνωστού συνθέτη  Ralph Vaughan Williams.Πρωτοεκτελέστηκε σαν σήμερα, 22 Νοεμβρίου 1961 στον Καθεδρικό Ναό του Αγίου Παύλου στο Λονδίνο.

Sing for the morning's joy, Cecilia, sing,

in words of youth and phrases of the spring.

Walk the bright colonnades by fountains spray

and sing as sunlight fills the waking day.

Till angels, voyaging in upper air, pause on a wing, 

and gather the clear sound into celestial joy, wound and unwound,

a silver chain or golden as your hair.

Ο Aρβο Περτ για τον εορτασμό του Μιλένιουμ της Ρώμης συνέθεσε προς τιμήν της Αγίας Καικιλίας και με έμπνευση τη ζωή και το μαρτύριό της ένα έργο για μικτή χορωδία και ορχήστρα με τίτλο: "Cecilia, vergine romana" για μικτή χορωδία και μικρό ορχηστρικό σύνολο. Το λιμπρέτο συνδυάζει λατινική και ιταλική γλώσσα πάνω στο ίδιο κείμενο. Το λατινικό κείμενο, που ανακάλυψε ο Περτ στην διάρκεια αναζήτησης υλικού για τη σύνθεση σε σχολική βιβλιοθήκη  στο Γκρατς, αποτελεί σύντομη περιγραφή της ζωής της Αγίας Καικιλίας και η ιταλική μετάφρασή του  βρέθηκε στο  ιστορικό Monastero di Bose.

H σύνθεση διακρίνεται για την κατανυκτικότητα και την πνευματικότητά της. Λιτή, χωρίς εξάρσεις, σε μορφή σεβάσμιας προσευχής και ικεσίας με ευλαβικό χαρακτήρα, στην οποία διακρίνεται η  γνωστή τεχνική tintinnabuli*.

*Όπως έχει πει ο ίδιος ο συνθέτης: στηρίζεται στο tintinnabuli, μια περιοχή στην οποία περιπλανιέται όταν ψάχνει για απαντήσεις …μόνος με την σιωπή… ένας σιωπηλός παλμός, ή μια κίνηση σιωπής που ανακουφίζουν…Χτίζει με πρωτόγονα υλικά, με την τριάδα, με μια συγκεκριμένη τονικότητα…τρεις νότες μια τριάδας, σαν καμπάνες, γι’ αυτό το ονόμασε tintinnabuli"  

Arvo Pärt: "Cecilia, vergine romana":

Aπό τις συνθέσεις της σύγχρονης περιόδου ξεχωρίζει η "Λειτουργία της Αγ.Καικιλίας" του Lou Harrison, απ'όπου θα ακούσουμε το Sanctus.

 "Mass for St. Cecilia's Day -Sanctus":